Schiråde
Li schiråde[1] (on dit eto: pitit feu, schirêye), c' est on feu k' on fwait å crås mårdi (la k' on-z a magnî a s' fé schirer), copurade e Condroz, Fåmene et Årdene djondant. Ça pout esse on seul feu pa viyaedje, mins nén si grand kel grand feu ki vént djusse après. On pout eto fé sacwants ptits feus, onk pa coulot, djusse avou des boteas di strins u des hopeas d' fetchires.
Li chiråde a bråmint des rshonnances (eto etimolodjikes) avou l' fiesse muzulmande di l' Achoura.
Criyaedje des efants al schiråde
[candjî | candjî l’ côde wiki]- A l' schiråde,
- Mareye k' est malåde (u: Mareye Maråde)
- Å grand feu,
- Les shijhes e feu
- Al schiråde,
- Hinri k' est malåde
- Å grand feu,
- Hinri k' est djoyeus.
- Al schirêye,
- Madame Donêye
- Å grand feu,
- Monsieu Dônoe (Ôneu)
- Al schirêye,
- Pelêye madame
- Å grand feu,
- Pelé monsieu.
- Al schiråde,
- Po les malådes
- Å grand feu,
- Po ls amoreus.
- Li ci k' vout vni,
- K' il apoite ene djåbe !
- ubén:
- Li ci ki m' apoite ene djåbe,
- Nos lyi frans s' båbe.[2]
Sipots et creyances a vey avou l' schiråde
[candjî | candjî l’ côde wiki]
On creyeut kel schiråde espaitchive les trantchêyes des tchvås et les mås d' vinte des djins. Po ça, les djins zouplént ådzeu.
Les cinsîs fijhént passer les biesses ådzeu des cindes, po les waeranti des colikes.
Vicansté del schiråde
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li schiråde ni s' a pus fwait après l' guere 1940-1945. Mins li mot "ptit feu" s' a wårdé dins l' kinoxhance sordivintrinne des djins, mins asteure, i sieve po lomer l' grand feu.
Les uzances come li schiråde dins des ôtès culteures
[candjî | candjî l’ côde wiki]Å Marok, al fiesse di l' achoura (dijhinme djoû do prumî moes d' l' anêye moslimrece), les efants aloumèt des ptits feu et zoupler å dzeu. I pinsèt eto k' on n' serè nén malåde si on fwait çoula.