Protostrongue
Les protostrongues, c' est des ptits viers microscopikes, ki formagnèt les bedots, tot lzî fjhant des damadjes ezès peumons.
Discrijhaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li vicåreye di ç' vier la dimande ene troejhinme biesse, ki va siervi di djîsse di passaedje. C' est des caracoles.
Li maladeye k' i rascråwèt, li protostrondjiloze, c' est ene tosse ki n' arive ki cwand gn a toplin des viers dins l' peumon. Dabôrd, ci serè purade les viyès berbis ki les djonnes bedots et les antneas ki seront acsûs. Ele ni touwe nén les biesses, mins les espaitche di profiter, et di bén nouri leus agneas. Eto, ci n' esteut nén ene maladeye ricnoxhowe pås acleveus.
Å discôpeçaedje do peumon, on n' voet nén les viers, mins les damadjes, nén foirt distrujhants, k' il ont fwait. Ci n' est des ptits nocrês, di grijhe coleur, metous dizo l' toele d' ewalpeure do peumon (pleve), k' on lome cobén «bruns nocrês» u «grins d' plomb». On dit kel peumon est ploumé.
Li maladeye si rescontere dins bråmint des payis, e l' Urope, l' Afrike, l' Ostraleye et l' Amerike bijhrece.
Disk' aviè ls anêyes 1970, les droukes siconte des viers ni rotént nén siconte des protostrongues. Li prumî bon rméde fourit li tetramizole, trové pås labos flaminds "Janssen Pharmaceutica" a Beerse, dilé Anviesse. Après, totes les novelès droukes del minme famile (finbindazole, albindazole) ont stî studieye po poleur dizingnî eto les protostrongues.
Les sôres di protostrongues et les sôres di caracoles edjîstreuses.
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sôres di protostrongues
[candjî | candjî l’ côde wiki]- li ptit rodje vier des peumons, Protostrongylus rufescens.
- li poyou vier do peumon, Muellerius capillaris.
Sôres di caracoles edjîstreuses
[candjî | candjî l’ côde wiki]Gn a beacôp des sôres di caracoles ki polnut edjîstrer les molons des protostrongues, inte di zeles les familes Helicella, Theba, Abida, Zebrina, Arianta, Succinea, Helix, Cepaea et Monacha.
Vicåreye do vier
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li vier fwait dimane dins les brontchetes et les trôs a l' air des peumons. I va ponre des oûs, k' i vont rexhe do peumon avou l' tossaedje des berbis, et esse ravalés. Les oûs vont ddja disclôre dins les boyeas, et divni des molon (k' on lome di prumî ståde), ki s' vont dispåde dins les waides avou les petales. La, i vont esse magnîs pås caracoles, et wayimer po divni, so 12 a 14 djoû d' tins, on meur molon (k' on lome di troejhinme eståde), bon a rascråwer ene berbis.
Dins ces waides la, copurade å cmince di l' esté, les caracoles si ratroclèt so les fenaesses, po passer l' setche såjhon. C' est la k' ele sont magneyes pås berbis, avou l' yebe. Les rascråwants molons passnut houte del måjhire des boyeas et aler si rlodjî dins les peumons, pal voye des tchenås linfatikes.
Diyagnotic diferinçrece
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li peumoneye ås protostrongues est diferinnes do tossa ås gros viers des brontches, Dictyocaulus filaria, bråmint pus rascråwante, et ki s' rescontere purade so les djonnes.