Roman
On roman, c' est on live, avou on scrijhaedje di prôze, long assez (metans, al boune, 50 pådjes), ki raconte ene sipoûle avou des djins ki n' ont dandjreus nén egzisté podbon (u ki sont prezintés insi).
Eto, li roman est foirt diferin des ôtes sicrijhaedjes di proze racontrece: les ptits romans (pus courts), les fåves, les sovnances.
Gn a nén co tant yeu di romans e walon, eneviè les eplaidaedjes e lingaedje da Defrecheux, di ramexhnêyes d' arimés.
Motlî
[candjî | candjî l’ côde wiki]On scrijheu d' romans, on l' lome on «romantî» u «romancî»; ens sicrijheuse di romans, ene «romantresse».
Les romantîs scrijhèt eto sovint des ptits romans.
Ene forveyowe djin d' on roman est lomêye on «persounaedje».
Sacwants romans finixhèt pa ene «plaijhante fén» (happy end). Des ôtes, nén.
Li roman eyet l' politike
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sacwants romans ont candjî des sacwès dins l’ politike. Insi, on dit sovint ki l’ roman «Li cahoute da Mononke Tom» da Harriet Beecher Stowe a pus fwait po fé espaitchî li sclavaedje ezès Stats Unis ki l’ elijhaedje da Abraham Lincoln.
Sôres di romans
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li roman policî a stî enondé e 19inme sieke pa Edgar Poe.
Li roman d’ espionaedje, c’ est ene miete on policî radjouté a on roman d’ avinteures.
Li roman-fouyton : cwand ene avinteure s’ arestêye, ene ôte racmince, avou èn ôte persounaedje.
L’ egadjî roman u roman a teze.
Li roman ås sacwants djinres.
Rilomés romantîs
[candjî | candjî l’ côde wiki]Emey les rlomés romantîs e lingaedje walon, i fåt citer : Dieudonné Salme, Félicien Barry, Georges Alexis, Auguste Laloux, Joseph Calozet, Chantal Denis, Lucien Somme, Lorint Hendschel, Lucyin Mahin et Jean-Pierre Dumont.
Emey les romantîs walons ki scrijhnut e francès, on rténrè Georges Simenon, Amélie Notomb et Philippe Bastin.