Sociolinwince
Li sociolinwince, c' est ene syince ki louke kimint çki les lingaedjes sont djåzés podbon emey les djins ki les pratikèt, nén fok tecnicmint, mins eto sicolodjicmint et dins les diferins léts d' ene societé. Les cis (cenes) ki s' end ocupèt si lomnut sociolinwincieus(es).
Sacwants esplikêyes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li sociolinwince pout dmorer ådvins d' on seu lingaedje, et, dabôrd, situdyî li manire di cåzer di trokes d' ådjes (lingaedje del djonnesse, lingaedje des axhlåves), u di trokes sociåles (lingaedje del hôte / lingaedje des ptitès djins), u dins diferinès coines do payis, u dins diferins payis k' on-z î djåze cisse langue la.
E walon, metans, li bate di dvize, todi mo spitante, so l' atouwance (sorlon les viyaedjes, les mestîs, tot djåzant ås biesses, ådvins del famile), c' est, pårmint, del sociolinwince. Sifwaitmint, kimint çki les waloncåzants lomnut li lingaedje k' i djåzèt: patwès, walon, walon lidjwès, evnd., d' après la k' i dmorèt.
Po les mancîs lingaedjes, li sociolonwince va studyî, avou, li raddisté do rescoulaedje des ptitès langues divant li spotchant lingaedje. U, årvierdimint, li ravicaedje des ptits lingaedjes, ki rispitnut dins des noveas dominnes, come sol Daegntoele, pa egzimpe.
Li soûmint del sociolinwince, c' est l' responda. Dabôrd, gn è pout aveur di l' adire inte çou ki les respondeus dijhnut (metans : "dji sai" u "dji n' sai nén" l' walon) et l' veur (boutans: ratourner e walon ene vintinne di mots d' francès).
Li sociolinwince est diferinne do linwe-ehåyaedje, la ki c' est les linwincieus u les bouteus po on lingaedje ki sayèt di fé bodjî l' societé po-z amidrer si statut, u li manire del djåzer u del sicrire.
Gn a des racsegnes pus speciåles sol walon sol pådje del sociolinwince do walon.
Istwere del sociolinwince
[candjî | candjî l’ côde wiki]On rwaite voltî William Labov come l' askepieu del sociolinwince.
El Walonreye, on pout dire ki c' est Michel Francard k' a stî l' enondeu des rcwerances di sociolinwince, e 1987.
Alére
[candjî | candjî l’ côde wiki]Di l' alére (sol sociolinwince et l' linwe-ehåyaedje) :
- CALVET, L.J. (1974) Linguistique et colonialisme. Petit traité de glottophagie. Payot, Paris.
- LABOV, W. (1976) Sociolinguistique Les éditions de minuit, Paris.
- LABOV, W. (1978) Le parler ordinaire Les éditions de minuit, Paris.
- CALVET, L.J. (1987) La guerre des langues et des politiques linguistiques. Payot, Paris.
- COOPER, R. L. (1989) Language planning and social change, Cambridge University Press, New-York.
- LAKOFF, R. T. (2000), The Language War', University of California Press, Berkeley, Californeye.