Toitche-linwe

Èn årtike di Wikipedia.

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "toitche-linwe", alez s' vey sol Wiccionaire

On toitche-linwe c' est ene coûte fråze målåjheye a dire, paski des sons vijhéns rivnèt onk après l' ôte, mins motoit nén dins l' minme shuvaedje.

Dabôrd, c' est come si on vs toitchreut vosse linwe.

Egzimpes di toitche-linwe e walon[candjî | candjî l’ côde wiki]

  • djusse målåjheys a dire.
    • Loukîz Colas k' est la ki louke li lune ki lût.
    • I n a Colas k' est la ki louke et ki n' voet nouk.
    • Makes tu, la k' ti loukes, u loukes tu, la k' ti makes ?
    • Ene tcherêye di belès vetès setchès schetes.
    • Nosse bele grosse rodje poye cove inte li late et li tchviron.
    • Des bounès holès molès wåfes.
    • Li toû do cou do cok do clokî.
    • Å galop, galopea, el diåle vos årè pa vos dijh årteas.
    • On frezé betchtåd ashiou so on strouk s' ecrouke tot magnant des petchales.
    • Cwate clawtîs clawèt cwate clås; si on clawtî clawe cwate clås, kibén d' clås cwate clawtîs clawèt i po leus cwate ? Ou, pus åjheymint : cwate clås cwate clawtîs, tchaeke clawtî clawe on clå.
    • On bea gros crås gris tchet avou ene bele grosse cråsse grijhe cawe.
    • Kén ake est ç' ? I n' a k' èn ake.
    • I n' a k' mi k' magne, et n' a k' ti k' boes.
    • On n' dit nén "ti" a mi; et si ti dis co "ti" a mi, mi, dji dirè "ti" a ti.
    • Si shijh cint swessante-shijh cinsîs suçrént so shijh cint swessante-shijh såcissons sins såce, ci sereut shijh cint swessante-shijh sots cinsîs. [1]
    • Taijhe tu, ti, Toutou, t' as toirt; ti trimpes todi tes tåtes.
    • Li djinti Djan djemixh etot djhant ki les djins l' disrindjèt.
  • Ki vont fé prononcî èn ôte mot, måhonteus.
    • Les poyes do curé ponèt. (on va fini pa dire les coyes do curé).
  • Målåjheys a dire, aprume dins sacwantès coines del Walonreye:
    • End a li dijhnut k' end ont et nd a ki dijhnut k' end ont nén; Mins end a dpus ki dijhnut k' end ont k' end a ki dijhnut k' end ont nén. Ås Scåssenes, ça s' prononce: i dd a ki dittënt k' i dd ont, et i dd a ki dittënt k' i dd ont nî; mins i dd a pus ki dittënt k' i dd ont k' i dd a ki dittënt k' i dd ont nî.

Edvintés toitche-linwe[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les scrijheus e walon ont pacô foirdjî des toitche-linwes po des tecses ou des tchansons.

Robert Arcq[candjî | candjî l’ côde wiki]

Cwand l’ cloke clicote berlike berloke,
Cwand l’ cloke clicote, el cok guerlote
Cwand l’ cloke berloke berlike berloke,
Cwand l’ cloke berloke l’ cok a l’ licote
Cwand l’ cloke carote, et crake et croke,
El cok s’ astoke et dmeure a djoke.[2]

Les Djiffs[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li rfrin del tchanson "li matoufè" des Djiffs

Les droles di lodjeus[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li tchanson "Toumas" des Droles di lodjeus.

Live di toitche-linwe e walon[candjî | candjî l’ côde wiki]

N a-st on ptit live avou des toitche-linwe eplaidî do Muzêye do vicaedje des Walons e 2015.

Toitche-linwe dins des ôtes lingaedjes[candjî | candjî l’ côde wiki]

e francès[candjî | candjî l’ côde wiki]

Egzimpe di toitche-linwe e francès

  • les chaussettes de l'archiduchesse sont-elles bien sèches, archi-sèches ? (est çki les tchåssetes di l' årtchidutchesse sont bén setches, mo bén setches ?)
  • un chasseur sachant chasser sans son chien est un bon chasseur. (on tchesseu ki sait tchessî sins s' tchén, c' est on bon tchesseu.)

e l' almand[candjî | candjî l’ côde wiki]

Egzimpe di toitche-linwe e l' almand

  • Fischer Fritz fischt frisse Fische (li pexheu Fritz pexhe do frisse pexhon).

e l' arabe marokin[candjî | candjî l’ côde wiki]

Egzimpe di toitche-linwe e l' arabe marokin

  • كليت خيارة و جيارة و جليت جيارة لعشتي (klît xhiyyara wa xhiyyara wa xhellît xhiyyara li 3chati; dj' a magnî ene cawoûte et ene (ôte) cawoûte et dj' a leyî ene cawoûte po soper). Tot-z alant rade, on va prononcî كليت جرية (klît xhraya; dj' a magnî do stron).

e wess-flamind[candjî | candjî l’ côde wiki]

Loukîz a : Wess-flamind#Kékès piceures do wess-flamind

Hårdêye difoûtrinne[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sourdants[candjî | candjî l’ côde wiki]

  1. sacwants d' ces toitche-linwe ci ont stî ramexhnés pa P. Fastré ey eplaidîs dins li gazete e walon "La Wallonne".
  2. Robert Arcq, metou e muzike p[a Clovin, tchanté pa Camille Schoyer sol sitroete plake "tchansons po nos efants", CHADWE.