Trôs d' Han
Apparence
(Redjiblé di Trô d' Han)
Les trôs d' Han[1] (e francès, riprins e walon, les grotes di Han, e-n inglès, åjheymint riwalnijhåve, les cåves di Han-so-Lesse), c' est on trô d' rotche fwait pa l' Aiwe di Lesse ki mousse dins l' rotche castinnixheuse del Fåmene å trô d' Belvå et vni rexhe å trô d' Han lu-minme.
Vizite e walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]Ascoye des djins
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Bondjoû mes djins:, dji so bén binåjhe ki vos estoz tertos vaici.
- Nos alans fé eshonne ene vizite ki nos va moenner dins li stoumak di nosse Fåmene; dins l’ trô edou ki l’ Aiwe di Lesse si va catchî po rsôrti après aveur passé dabôrd 24 eures dins les boyeas des tienes di Han.
- On fameus trô, on grand trô e tere, rimpli d' camoussaedjes edou ki l' Lesse si piede dins l’ noer.
- Li cminçmint et l’ coron del grote ont todi stî e-n ene plaece eyou k' les djins ont vnou viker. Ca ces trôs d' rotche la estént leu dmorance.
- Il a falou ratinde li 18inme sieke po k' les omes fougnants cmincénxhe a rwaitî çou k' gn aveut inte li boutche et l' cou del montagne.
- Savoz bén, cwand gn a on trô, k' il î fwait crou, k' il î fwait noer, les djins ont todi l' misse d' aler vey çou k' i gn a laddins. C' est insi k' il ont discovrou les dpus d' 14 km di boyea dins l’ panse do tiene di Han.
- Ådjourdu, nos alans seulmint fé ON kilomete et dmey. Li restant, c’ est po les sincieus et les omes fougnants.
- Nos estans dins on payis d' castinne. Gn a disca dipus d' 60 metes di graevlaedje dissu nozôtes.
- C' est on izolmint naturel. Esté come ivier, il î fwait 13 digrés. Mais pol crouweur, c' est dabôrd 100 porcint, sins dandjî d' plouve.
- Nos vos dmandans di prinde asteme edou çki vos metoz vos pîs, di dmorer avou nozôtes, d' awè do respet po l’ nateure k’ a metou des siekes et des rassiekes po creyî çou ki vos alez vey.
Prumire såle
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Nos alans cmincî pa vaici: li prumire såle.
- Pocwè çki nos avans des trôs d' rotche vaici et nén a Brussele ?
- I gn e-n a a Lidje ou a Tchålerwè, mins c’ est a cåze des tcherbonaedjes.
- Gn a deus råjhons po çoula. Li prumire, c’ est paski Han-so-Lesse, c' est on banc castinnixheus, 400 metes fond (a-z aveuri), ki passe do Coûtchant å Levant del Walonreye. On l' lome cobén li Calistinne. Po nos viziteus flaminds et holandès, ci mot la vént do neyerlandès «kalkstein», ki vout dire... castinne.
- Li deujhinme råjhon, c' est ki l' Aiwe di Lesse est en miete seure (acide). Come on djus d' orandje u del sope ki surixhèt cwand on les wåde trop lontins.
- La 65 miyons d' anêyes, li Lesse passéve ådzeu d' nos tiesses. I gn aveut des craeyes (des crevådes dins l' rotche), et l’ aiwe s' a stî mete didins, et a cmincî a foyî dins l’ rotche.
- Come c' esteut del seure aiwe, elle a-st ataké l' castinne po-z è fé come on froumadje di Holande.
Deujhinme såle
[candjî | candjî l’ côde wiki]- C' est l' såle do minaret
- Vos veyoz do graevlaedje ki tome u ki boute et fé des tchandeles di rotche. Les cenes ki dschindèt, on les lome les «stalactites» (avou T come dins «toumer») et les cenes ki montèt «stalagmites» (avou M come dins «monter»). Mins c' est manire di dire, paski c' est Piron parey.
- Ces tchandeles la crexhèt a cåze de gotes d’ aiwe di plouve.[2]
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ Å singulî, li mot «Trô d' Han» mostere djusse li trô d' rexhowe.
- ↑ Désiré Malet eyet l' copinreye di Rotchfoirt (Soce Julos B.) ratournaedje d' on tecse e francès riçû d' on guide pa Joseph Collard.