Tcherdon d' bwès

tcherdon d' bwès avou l' bwès padrî

Li tcherdon d' bwès ou fontinne di moxhon (ou «fontinne ås moxhons»), c' est on fås tcherdon, ki vént dins les bwès.

C' est l' près-parint do tcherdon ås folons ^{(a-z aveuri)}.

Sincieus no d' l' indje : Dipsacus fullonum (davance Dipsacus sylvestris)

Famile : Dipsacacae

Discrijhaedje

Les foyes miroetreces do tcherdon d' bwès sont sôdêyes a leu dzo, et adon fômnut on ptit batchrê ki pout wårder l' rozêye, ey eto l' plouve. Ås grossès walêyes di l' esté, elle è pout rastini on lite.

Gn a don bråmint des moxhons ki s' î vegnnut abuvrer, foiravant å waernu. C' est po ça ki l' no del plante, e grek, vout dire «li dissoelante».

Å waeyén-tins, ses meyes di grinnes assaetchèt les ptits oujheas, ca gn a 22 åcint d' ôle divins.

Vicaedje

Tournante biyolodjike

C' est ene plante bissåjhinrece.

Li prumire anêye, gn è vént k' les foyes. Ene rôzete di longowes foyes avou des picas sol côton (mîtrinne nierveure).

Li deujhinme esté, li montant stitche foû, et va pårti e sacwants coxhetes, avou on flormint so tchaeke dibout.

Cwand l' plante va souwer a l' erî-såjhon, ces setchès tijhes la fwaiynut do brut ki pout rshonner å xhuflaedje di sacwants moxhons.

Biyonaxhes

Li tcherdon d' bwès vént purade so l' årzeye, dins les bwès, les trîs et les hourleas (des voyes, des aiwes, des tchmins d' fier).

Eployaedje

Foirt ahessåve po fè des apeles.

Po çoula, et fåt code e l' ahan ou e l' ivier.