Suddjonctif
Li môde suddjonctif, c' est on môde po codjower les viebes ki s' eploye å pus sovint après l' aloyrece «ki».
Såme do suddjonctif
[candjî | candjî l’ côde wiki]Årvier do môde indicatif, i mostere des accions ki n' sont nén todi reyeles.
- I fåt todi k' i tchante fås !
- S' il est d' Bovegne, k' i vegne, s' il est d' Dinant, nos l' ritchesrans.
- K' i saye todi d' m' aduzer !
- Dj' elzî a dmandé k' i poirténxhe les canadas direk al cåve.
- Våreut mî k' vos lyi djhîxhe vos-minme.
- Les efants avént ddja pårtaedjî l' sint-friskin divant k' el mere åye morou (u: ... soeye moite).
- Metans k' l' Ambleve ditoumaxhe. Rade, les ptits blancs pexhons abandnèt les boirds et s' aler mete e roede aiwe, å mitan do corant (Jean Lejeune, Avå trîxhes et bwès)
Kécfeye, li môde suddjonctif, s' eploye dirî li dvancete "si".
- Li må el picive come si on lyi avaxhe heré on tchôd fier houte et houte del tchå (Jean Lejeune, Cadet, p. 10 dins Avå trîxhes et bwès)
Les ôtes môdes sont l' indicatif, li condicioneu, li cmandeu (môde kimandrece) eyet li pårticipe.
Tins do suddjonctif
[candjî | candjî l’ côde wiki]Gn a les tins shuvants dins l' suddjonctif :
- Tins simpes
- Suddjonctif prezintrece (prezint do suddjonctif) : I fåt todi k' i plouve !
- Suddjonctif erirece (imparfait do suddjonctif) : K' i plouvaxhe, seulmint !
- Erî-tins
- I fåreut k' il åye morou d' fwin lu-minme por lu comprinde li mizere des refudjîs.
- Il a stî maké après k' il åye yeu fwait hossî l' åbe k' esteut adjoké.
Ôtes tins ki s' polèt eployî come e môde suddjonctif
[candjî | candjî l’ côde wiki]E walon, li condicioneu pout replaecî padecô li suddjonctif après "ki":
- Dji vôreu k' i ploureut (li tite d' on roman da Chantal Denis).
Eployaedje do môde indicatif après "ki"
[candjî | candjî l’ côde wiki]Si l' accion est reyele, minme après "ki", on eploye l' indicatif.
- Li rnåd apice li froumadje, poy k' i n' ratindeut k' ça.
- Dj' irans pormoenner, la k' i fwait bon.