Suddjonctif Prezintrece

Suddjonctif prezintrece di 3 viebes di diferinnès trokes

Li Suddjonctif Prezintrece ou prezint do suddjonctif, c' est on tins do suddjonctif ki s' rescontere dins ene fråzlete ki l' viebe del mwaisse fråze est codjowé a on tins d' asteure (å pus sovint l' indicatif prezintrece).

Egzimpes et sinifiance

I fåt ki dj' ripasse amon matante divant 5e.

Dji vou k' vos m' vinoxhe ricweri a 5 e.

Tot ça vos rvént, ene miete å côp, divant k' vos n' endaléxhe.

Cisse fråzlete la ni mostere nén ene sacwè seure et certinne. On n' sait nén s' i rpasrè amon s' matante, si l' ôte vénrè rcweri l' djin a 5 eures.

Ôte eployaedje

Dins des fråzes di sohaitaedje :

Ki ça vos våye bén !

S' il est d' Bovegne, k' i vegne !

Tcherpinte des codjowas di l' indicatif prezintrece

Singulî

Troes prumirès trokes

Pol prumire, li deujhinme et l' troejhinme troke di viebes, c' est l' minme cogne k' a l' indicatif prezintrece.

Dji pinse k' oyi; / i fåt ki dj' pinse a vos priyî a soper. (pinser)

Ti waites droldimint a t' sour, ot djouwant so t' sûtifone ! i fåt ki t' waites twè-minme après, poy ki c' est twè ki l' a pierdou.

Li lune tchereye dirî les nûlêyes; i fåt k' i tchereye co dijh coides d bwès.

Cwatrinme troke

Pol cwatrinme troke di viebes : radjouter -e al cogne lidjwesse di l' indicatif prezintrece.

Dji finixh di soper; i vou ki dj' finixhe mes dvwers divant 7e.

Ti prustixhs li påsse cénk munutes / i fåt ki t' prustixhes å moens dijh munutes.

Ele rastroetixh totes ses cotes, poy k' elle a pierdou 10 kilos; i fåt k' ele rastroetixhe totes ses cotes…

Cénkinme troke

Po bråmint des viebes del cénkinme troke, i s' fåt rashir so l' bodje B, et radjouter les cawetes di codjowaedje -e, -es & -e.

dji vs ratind; fåt i ki dji vs ratinde ?

Mins si l' codjowa finixh pa ene voyale oyåve, on pout mete li cawete -xhe (tot rsaetchant li "D" do bodje B.

I fåt ki dj' raténxhe mi toû.

I n' fåreut nén k' i rploûxhe so les hougnetes.

Po les viebes foirt disrîlés, c' est l' bodje C.

ti véns ou ti n' véns nén ?; si t' es d' Bovegne, ki t' vegnes, si t' es d' Dinant, nos t' ritchesrans; i n' vegnnut nén.

Si on viebe a on L divant l' cawete d' infinitif, li suddjonctif si fwait cobén avou on "y": «poleur» (ki dj' poye), «voleur» (ki dj' voye), «faleur» (k' i fåye). Mins c' est l' cas ossu avou des disrîlés viebes: «aveur» / awè (ki dj' åye); «esse» (ki dj' soeye) eyet «aler» (ki dj' våye).

i n' pout må ! K' on nel poye nén aler vey el prijhon, ça c' est on pô foirt !

Pluriyal

Les djins do pluriyal si fwaiynut erîlêymint tot radjoutant l' cawete di codjowaedje -xhe al cogne di l' indicatif prezintrece.

Cåzants

On a ene cawete -anxhe a totes les trokes :

I fåt k' nos î pinsanxhe serieuzmint.

I fåt ki dj' waitanxhe a nos.

I fåt k' nos tcherianxhe evoye ces mannestés la devant dmwin.

I fåt k' dji finixhanxhe cist ovraedje la.

I fåt k' nos polanxhe intrer dins l' måjhone a tote les eures.

Atôtchîs

I fåt k' vos î pinséxhe serieuzmint.

I fåt k' vos waitîxhe a vos.

I fåt k' vos tcheryîxhe evoye ces mannestés la devant dmwin.

I fåt k' vos finixhoxhe cist ovraedje la.

I fåt k' vos poloxhe intrer dins l' måjhone a tote les eures.

Riwaitants

On a l' tchuze inte les cognes namurwesses et lidjwesses.

I fåt k' elle î pinsexhe / k' il î pinsnuxhe serieuzmint.

I fåt k' i waitexhe / k' ele waitnuxhe a zels.

Dimwin, i fåt k' i tcheriexhe å bwès / k' ele ritchereynuxhe leu bouwêye del rimouye al bouwêyreye.

I fåt k' ele finixhexhe / k' i finixhnuxhe cist ovraedje la.

I fåt k' ele polexhe / k' i polnuxhe intrer dins l' måjhone a tote les eures.

Dins les accints do walon

Notules ALW

• Riwaitant, viebe del cwatrinme troke: ki ça finixhe
• Riwaitant, viebe del cénkinme troke: k' i vegne
• Cåzants, viebe del cénkinme troke: ki nos rindanxhe
• Atôtchîs, viebe cwatrinme troke: ki vos finichîxhe
• Riwaitants, viebe del prumire troke: po k' ele ni djalèxhe / djalnuxhe nén

Uzaedje di cognes do suddjonctif erirece

Dins sacwants accints do walon, gn a k' ene sôre di suddjonctif, å pus sovint avou ene cogne do suddjonctif erirece.

Quu ça t' vache bin ! ; dju vu qu'i mèche su paltot (Årdene nonnrece)

I fåt k' il î alinche vèy (Årdene nonnrece).

Trover des fråzes avou des viebes avou l' cawete -isse (Sint-Houbert, Coûtchant walon).