Aller au contenu

Toitche-linwe

Èn årtike di Wikipedia.

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "toitche-linwe", alez s' vey sol Wiccionaire

On toitche-linwe c' est ene coûte fråze målåjheye a dire, paski des sons vijhéns rivnèt onk après l' ôte, mins motoit nén dins l' minme shuvaedje.

Dabôrd, c' est come si on vs toitchreut vosse linwe.

Egzimpes di toitche-linwe e walon

[candjî | candjî l’ côde wiki]
  • djusse målåjheys a dire.
    • Loukîz Colas k' est la ki louke li lune ki lût.
    • I n a Colas k' est la ki louke et ki n' voet nouk.
    • Makes tu, la k' ti loukes, u loukes tu, la k' ti makes ?
    • Ene tcherêye di belès vetès setchès schetes.
    • Nosse bele grosse rodje poye cove inte li late et li tchviron.
    • Des bounès holès molès wåfes.
    • Li toû do cou do cok do clokî.
    • Å galop, galopea, el diåle vos årè pa vos dijh årteas.
    • On frezé betchtåd ashiou so on strouk s' ecrouke tot magnant des petchales.
    • Cwate clawtîs clawèt cwate clås; si on clawtî clawe cwate clås, kibén d' clås cwate clawtîs clawèt i po leus cwate ? Ou, pus åjheymint : cwate clås cwate clawtîs, tchaeke clawtî clawe on clå.
    • On bea gros crås gris tchet avou ene bele grosse cråsse grijhe cawe.
    • Kén ake est ç' ? I n' a k' èn ake.
    • I n' a k' mi k' magne, et n' a k' ti k' boes.
    • On n' dit nén "ti" a mi; et si ti dis co "ti" a mi, mi, dji dirè "ti" a ti.
    • Si shijh cint swessante-shijh cinsîs suçrént so shijh cint swessante-shijh såcissons sins såce, ci sereut shijh cint swessante-shijh sots cinsîs. [1]
    • Taijhe tu, ti, Toutou, t' as toirt; ti trimpes todi tes tåtes.
    • Li djinti Djan djemixh etot djhant ki les djins l' disrindjèt.
  • Ki vont fé prononcî èn ôte mot, måhonteus.
    • Les poyes do curé ponèt. (on va fini pa dire les coyes do curé).
  • Målåjheys a dire, aprume dins sacwantès coines del Walonreye:
    • End a li dijhnut k' end ont et nd a ki dijhnut k' end ont nén; Mins end a dpus ki dijhnut k' end ont k' end a ki dijhnut k' end ont nén. Ås Scåssenes, ça s' prononce: i dd a ki dittënt k' i dd ont, et i dd a ki dittënt k' i dd ont nî; mins i dd a pus ki dittënt k' i dd ont k' i dd a ki dittënt k' i dd ont nî.

Edvintés toitche-linwe

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les scrijheus e walon ont pacô foirdjî des toitche-linwes po des tecses ou des tchansons.

Cwand l’ cloke clicote berlike berloke,
Cwand l’ cloke clicote, el cok guerlote
Cwand l’ cloke berloke berlike berloke,
Cwand l’ cloke berloke l’ cok a l’ licote
Cwand l’ cloke carote, et crake et croke,
El cok s’ astoke et dmeure a djoke.[2]

Li rfrin del tchanson "li matoufè" des Djiffs

Les droles di lodjeus

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li tchanson "Toumas" des Droles di lodjeus.

Live di toitche-linwe e walon

[candjî | candjî l’ côde wiki]

N a-st on ptit live avou des toitche-linwe eplaidî do Muzêye do vicaedje des Walons e 2015.

Toitche-linwe dins des ôtes lingaedjes

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Egzimpe di toitche-linwe e francès

  • les chaussettes de l'archiduchesse sont-elles bien sèches, archi-sèches ? (est çki les tchåssetes di l' årtchidutchesse sont bén setches, mo bén setches ?)
  • un chasseur sachant chasser sans son chien est un bon chasseur. (on tchesseu ki sait tchessî sins s' tchén, c' est on bon tchesseu.)

Egzimpe di toitche-linwe e l' almand

  • Fischer Fritz fischt frisse Fische (li pexheu Fritz pexhe do frisse pexhon).

e l' arabe marokin

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Egzimpe di toitche-linwe e l' arabe marokin

  • كليت خيارة و جيارة و جليت جيارة لعشتي (klît xhiyyara wa xhiyyara wa xhellît xhiyyara li 3chati; dj' a magnî ene cawoûte et ene (ôte) cawoûte et dj' a leyî ene cawoûte po soper). Tot-z alant rade, on va prononcî كليت جرية (klît xhraya; dj' a magnî do stron).
Loukîz a : Wess-flamind#Kékès piceures do wess-flamind

Hårdêye difoûtrinne

[candjî | candjî l’ côde wiki]
  1. sacwants d' ces toitche-linwe ci ont stî ramexhnés pa P. Fastré ey eplaidîs dins li gazete e walon "La Wallonne".
  2. Robert Arcq, metou e muzike p[a Clovin, tchanté pa Camille Schoyer sol sitroete plake "tchansons po nos efants", CHADWE.