Toitche-linwe
Apparence
On toitche-linwe c' est ene coûte fråze målåjheye a dire, paski des sons vijhéns rivnèt onk après l' ôte, mins motoit nén dins l' minme shuvaedje.
Dabôrd, c' est come si on vs toitchreut vosse linwe.
Egzimpes di toitche-linwe e walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]- djusse målåjheys a dire.
- Loukîz Colas k' est la ki louke li lune ki lût.
- I n a Colas k' est la ki louke et ki n' voet nouk.
- Makes tu, la k' ti loukes, u loukes tu, la k' ti makes ?
- Ene tcherêye di belès vetès setchès schetes.
- Nosse bele grosse rodje poye cove inte li late et li tchviron.
- Des bounès holès molès wåfes.
- Li toû do cou do cok do clokî.
- Å galop, galopea, el diåle vos årè pa vos dijh årteas.
- On frezé betchtåd ashiou so on strouk s' ecrouke tot magnant des petchales.
- Cwate clawtîs clawèt cwate clås; si on clawtî clawe cwate clås, kibén d' clås cwate clawtîs clawèt i po leus cwate ? Ou, pus åjheymint : cwate clås cwate clawtîs, tchaeke clawtî clawe on clå.
- On bea gros crås gris tchet avou ene bele grosse cråsse grijhe cawe.
- Kén ake est ç' ? I n' a k' èn ake.
- I n' a k' mi k' magne, et n' a k' ti k' boes.
- On n' dit nén "ti" a mi; et si ti dis co "ti" a mi, mi, dji dirè "ti" a ti.
- Si shijh cint swessante-shijh cinsîs suçrént so shijh cint swessante-shijh såcissons sins såce, ci sereut shijh cint swessante-shijh sots cinsîs. [1]
- Taijhe tu, ti, Toutou, t' as toirt; ti trimpes todi tes tåtes.
- Li djinti Djan djemixh etot djhant ki les djins l' disrindjèt.
- Ki vont fé prononcî èn ôte mot, måhonteus.
- Les poyes do curé ponèt. (on va fini pa dire les coyes do curé).
- Målåjheys a dire, aprume dins sacwantès coines del Walonreye:
- End a li dijhnut k' end ont et nd a ki dijhnut k' end ont nén; Mins end a dpus ki dijhnut k' end ont k' end a ki dijhnut k' end ont nén. Ås Scåssenes, ça s' prononce: i dd a ki dittënt k' i dd ont, et i dd a ki dittënt k' i dd ont nî; mins i dd a pus ki dittënt k' i dd ont k' i dd a ki dittënt k' i dd ont nî.
Edvintés toitche-linwe
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les scrijheus e walon ont pacô foirdjî des toitche-linwes po des tecses ou des tchansons.
Robert Arcq
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Cwand l’ cloke clicote berlike berloke,
- Cwand l’ cloke clicote, el cok guerlote
- Cwand l’ cloke berloke berlike berloke,
- Cwand l’ cloke berloke l’ cok a l’ licote
- Cwand l’ cloke carote, et crake et croke,
- El cok s’ astoke et dmeure a djoke.[2]
Les Djiffs
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li rfrin del tchanson "li matoufè" des Djiffs
Les droles di lodjeus
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li tchanson "Toumas" des Droles di lodjeus.
Live di toitche-linwe e walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]N a-st on ptit live avou des toitche-linwe eplaidî do Muzêye do vicaedje des Walons e 2015.
Toitche-linwe dins des ôtes lingaedjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]e francès
[candjî | candjî l’ côde wiki]Egzimpe di toitche-linwe e francès
- les chaussettes de l'archiduchesse sont-elles bien sèches, archi-sèches ? (est çki les tchåssetes di l' årtchidutchesse sont bén setches, mo bén setches ?)
- un chasseur sachant chasser sans son chien est un bon chasseur. (on tchesseu ki sait tchessî sins s' tchén, c' est on bon tchesseu.)
e l' almand
[candjî | candjî l’ côde wiki]Egzimpe di toitche-linwe e l' almand
- Fischer Fritz fischt frisse Fische (li pexheu Fritz pexhe do frisse pexhon).
e l' arabe marokin
[candjî | candjî l’ côde wiki]Egzimpe di toitche-linwe e l' arabe marokin
- كليت خيارة و جيارة و جليت جيارة لعشتي (klît xhiyyara wa xhiyyara wa xhellît xhiyyara li 3chati; dj' a magnî ene cawoûte et ene (ôte) cawoûte et dj' a leyî ene cawoûte po soper). Tot-z alant rade, on va prononcî كليت جرية (klît xhraya; dj' a magnî do stron).
e wess-flamind
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Loukîz a : Wess-flamind#Kékès piceures do wess-flamind
Hårdêye difoûtrinne
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Mots walons avou des toitche-linwe (dedja studyîs sol Wiccionaire)
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ sacwants d' ces toitche-linwe ci ont stî ramexhnés pa P. Fastré ey eplaidîs dins li gazete e walon "La Wallonne".
- ↑ Robert Arcq, metou e muzike p[a Clovin, tchanté pa Camille Schoyer sol sitroete plake "tchansons po nos efants", CHADWE.