Cwatrinme troke di viebes e walon
Les viebes del cwatrinme troke (do clasmint Hendschel), c' est des viebes ki l' coron d' l' infinitif est -i, est kel bodje A a todi l' ristitchete -ixh.
I s' codjowèt foirt erîlêymint, sol piceure di «prusti». Dins bråmint des croejhetes, c' est «fini» k' est l' modele.
Mwaisses codjowaedjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Indicatif prezintrece
[candjî | candjî l’ côde wiki]Å singulî, on a ritnou deus codjowaedjes, onk a môde di Lidje (avou coron -ixh), l' ôte a môde di Nameur (eyet d' Tchålerwè et del Basse Årdene).
| Djin | Codjowa a môde di Lidje | Codowa a môde di Nameur |
|---|---|---|
| Cåzant(e) (dji) | prustixh | prusti |
| Atôtchî (eye) camaerådrece (to, ti) | prustixh | prustis |
| Riwaitant(e) (i, ele) | prustixh | prustixh |
| Cåzant(e)s (nos, dji) | prustixhans | prustixhans |
| Atôtchî (eye) ordinaire Atôtchîs (eyes) (vos) |
prustixhoz | prustixhoz |
| Riwaitant(e)s (i, ele) | prustixhèt | prustixhnut |
Indicatifs erireces
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les deus indicatifs erireces si codjowèt erîlêymint avou l' bodje A "prustixh".
- dji prustixheu / to prustixheus / i prustixheut / nos prustixhéns / vos prustixhîz / i prustixhént
- dji prustixha / to prustixhas / i prustixha / nos prustixhîs / vos prustixhîz / i prustixhît
Indicatif fururrece
[candjî | candjî l’ côde wiki]Come å prezint, gn a on dobe codjowaedje, onk avou l' bodje A (prustixh), onk avou l' bodje B (prusti)
| Djin | Codjowa a môde di Lidje | Codowa a môde di Nameur |
|---|---|---|
| Cåzant(e) (dji) | prustixhrè | prustirè |
| Atôtchî (eye) camaerådrece (to, ti) | prustixhrès | prustirè |
| Riwaitant(e) (i, ele) | prustixhrè | prustirè |
| Cåzant(e)s (nos, dji) | prustixhrans | prustirans |
| Atôtchî (eye) ordinaire Atôtchîs (eyes) (vos) |
prustixhroz | prustiroz |
| Riwaitant(e)s (i, ele) | prustixhront | prustiront |
Condicioneu
[candjî | candjî l’ côde wiki]Minme piceure ki l' indicatif futurrece, avou les cawetes di l' imparfwait.
Suddjonctif prezintrece
[candjî | candjî l’ côde wiki]| Djin | Codjowas |
|---|---|
| Cåzant(e) (ki dj') | prustixhe |
| Atôtchî (eye) camaerådrece (ki t') | prustixhes |
| Riwaitant(e) (k' i, k' ele) | prustixhe |
| Cåzant(e)s (ki nos, ki dj') | prustixhanxhe |
| Atôtchî (eye) ordinaire Atôtchîs (eyes) (ki vs) |
prustixhoxhe |
| Riwaitant(e)s (k' i, k' ele) | prustixhexhe / prustixhnuxhe |
Rîlêyes et foû-rîles
[candjî | candjî l’ côde wiki]Gn a ene foirt bele rîlêye : les viebes avou l' betchete a- fwait so des addjectifs.
Li seule pitite foû-rîle, c' est po ofri, sofri & sôrti, la k' on-z admete deus pårticipes erireces : onk avou -i / eye; l' ôte avou -ou / owe:
- dj' a sôrti // dj' a sôrtou
- dj' a ofrou // dj' a ofri
- li monte ki m' a stî ofrowe // ofreye
- il ont sofrou // sofri mårtir
Nombe des viebes del 4inme sôre
[candjî | candjî l’ côde wiki]Gn a ene cåkêye di viebes ki shuvnut li codjowaedje di prusti, ?? åcint (?? % dins les Codjowaedjes da Stasse (limero 66); 6,36 % dins les Codjowaedjes da Gilliard).
Viebes coinreçmint del 4inme troke
[candjî | candjî l’ côde wiki]Gn a co assez bén des viebes k' ont on codjowaedje el 4inme (sovint sol Levant walon, mins des côps pus lon disk' å Coûtchant mins eto el 2inme cogne. On ls a relî (pol moumint, todi) del manire ki shût:
Viebes erîlés so prusti e rfondou mins nén dins sacwants walons coinreces
[candjî | candjî l’ côde wiki]Viebes erîlés so prusti dins sacwants walons coinreces, mins nén e rfondou
[candjî | candjî l’ côde wiki]- aprester (coinreçmint: aprestichâdje)
- avanci (coinreçmint: il avancihéve)
- cropi coinreçmint: cropihantès aiwes cropixhmint, dandjreus calké sol francès "croupissement")
- djeryî (i djèrich
aschoûtez lu) - djômyî (djômihèdje)
- stofer (coinreçmint: is èstoufichît)
- tchamossî (coinreçmint: i tchamossihèt)
aswadjî : (coinreçmint: il aswadjih); mins rimetou lanawaire el 4inme cogne : aswadji, sorlon si etimolodjeye (rinde "wadje" = fr. suave).
Viebes avou on dobe codjowaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Co so balance
[candjî | candjî l’ côde wiki]- avadji / avadjî
Viebes avou ene cawete -i ki n' sont nén del 4inme troke
[candjî | candjî l’ côde wiki]Asteure, gn a ene cåkêye di viebes kel coron d' l' infinitif, c' est -i, et ki n' sont nén del cwatrinme sôre :
- cori, acori
- cweri
- dimani
- drovi, adrovi
- sepi
- siervi
- sinti, rissinti
- tini, ratni, rastini
- vini, divni, rivni, advini
Hårdêye difoûtrinne
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sacwants viebes del cwatrinme troke (dedja studyîs dins l' Wiccionaire)