Aller au contenu

Pårticipe erirece

Èn årtike di Wikipedia.
(Redjiblé di Pårticipes erireces)

On pårticipe erirece u pårticipe passé (onk des deus sôres di pårticipes), c' est on codjowa do viebe, sins djin, ni djinre ni nombe,[1] e rapoirt avou ene accion k' est houte.

Li pårticipe erirece siert a emantchî tos les erî-tins et les dobes erî-tins

Li cawete do pårticipe erirece candje sorlon les trokes di viebe.

Li pårticipe erirece pout esse eployî come addjectif. Cisse sôre d' addjectif la est pus voltî metowe divant l' no.

do scramé laecea, li beneye tchandele.

Ces addjectifs la, copurade les femrin, polnut esse åjheymint sustantivés.

pinsêye, tuzêye, passêye, betcheye, pougneye, shûte, rifondowe.

Dobes pårticipes erireces

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Po troes viebes del cwatrinme troke, gn a on dobe pårticipe erirece, li prumî erîlé, li deujhinme a môde del cénkinme troke di viebes (cawetes -ou / -owe).

infinitif

erîlé pårticipe erirece

dobe pårticipe erirece

ofri

ofri (ofreye)

ofrou (ofrowe)

sofri

sofri (sofreye)

sofrou (sofrowe)

sôrti

sôrti (sôrteye)

sôrtou (sôrtowe)

vinki

vinki (vinkeye)

vincou (vincowe)

Po sacwants viebes del cénkinme troke, i gn è pout aveur deus pårticipes erireces, on long, erîlé avou l' cawete -ou, et on court.

infinitif

erîlé pårticipe erirece omrin

acourti pårticipe erirece omrin (femrin)

acsure

acsuvou (asuvowe)

acsû (acsûte)

ashir

ashiou (ashiowe)

ashid (ashide)

aveur / awè

avou (avowe)

yeu (yeute)

boere

bevou (bevowe)

beu, buwe

clôre

cloyou (cloyowe)

clôs (clôse)

croere

creyou (creyowe)

creu (cruwe)

lére

léjhou (léjhowe)

(lîte)

plinde

plindou (plindowe)

plin (plinte)

prinde

prindou (prindowe)

pris, prins (prijhe, prinjhe)

riçure

riçuvou (riçuvowe)

riçû (riçûte)

saveur / sawè

savou (savowe)

seu (suwe)

scheure

schoyou (shoyowe)

scheu (scheute)

shuve / shure

shuvou (shuvowe) / shujhou (shujhowe)

shû (shûte)

tchaire

tcheyou (tcheyowe)

tchai / tcheu (tchaite / tcheute)

vey / vir

veyou (veyowe)

veu (vuwe)

Eployaedje e walon

[candjî | candjî l’ côde wiki]

L' eployaedje des pårticipes erireces e walon est pacô diferin do ci do francès.

Pårticipes erireces des viebes di mouvmint

[candjî | candjî l’ côde wiki]

I s' eploynut purade avou l' aidant viebe "aveur", et dabôrd, èn si nén acoirder avou l' sudjet.

Li båshele a dmoré ståmusse
Nos avans toumé so nos djnos
Elle a morou li samwinne passêye.
Elle ont ndalé a pî.

A ç' moumint la, c' est des vraiys passés compôzés. I mosternut ene accion k' est houte.

Mins, i s' polèt eto eployî avou l' aidant viebe "esse", et adon, s' acoirder avou l' sudjet. A ç' moumint la, c' est des indicatifs prezintreces do viebe "esse", avou li pårticipe erirece prins come addjectif atribut do sudjet. I mostrèt ene sitouwåcion.

Ramassez totes les foyes ki sont la toumêyes.
Elle est moite dispu bele ådje.
Les deus andjes, vo les la ndalêyes.

Pårticipes erireces des viebes ås pronos

[candjî | candjî l’ côde wiki]

I s' codjowèt todi avou l' aidant viebe "aveur", et dabôrd, i n' s' acoirdèt måy avou l' sudjet.

Nonna, ele n' est nén revoye: elle est dmorêye.
Ele s' a côpé
Nos ns avans brouyî d' djoû
I s' ont rwaitî come des biesses

L' eployaedje avou l' aidant viebe "esse" eyet l' acoirdaedje avou l' sudjet (so l' assaetchance do francès), c' est ene flotche di croejhete e walon.

Nén scrire ni dire:

Ele s' est côpêye; nos ns estans brouyîs; i s' sont rwaitîs

Pont d' acoird avou l' droet coplemint metou padvant

[candjî | candjî l’ côde wiki]

E walon, li pårticipe erirece ni candje nén. Adon, gn a pont d' acoird do pårticipe erirece eployî avou l' aidant viebe "aveur" avou l' droet coplemint metou padvant, come çoula egzistêye e scrît francès.

Les tcheyires ki dj' a-st apoirté
Les facteures k' il ont payî
Totes les flotches ki nos avans fwait
Les pris k' il a rascodou

Ci sereut ene flotche di croejhete e walon di scrire u dire:

Les tcheyires ki dj' a-st *apoirtêyes; les facteures k' il ont *payeyes; totes les flotches ki nos avans *fwaites; les pris k' il a *rascodous

Hårdêyes difoûtrinnes

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sourdants & pî-notes

[candjî | candjî l’ côde wiki]
  1. Mins i pout divni addjectif et sustantif ey adon, atraper djinre et nombe.