Stîle grammairrece
Li stîle grammairrece, c’ est l' manire d’ adjinçner ene fråze, tot prindant dipus ou moens di viebes ou d’ sustantifs ou d’ addjectifs ou d’ adviebes.
On î fwait moussî ossu li longueur del fråze, et l’ nombe di coplemints.
Li stîle gramairrece est diferin d’ on lingaedje a l’ ôte. Gn a eto bråmint d’ adire inte li ci des lingaedjes foirt sipårdous et li ci des ptits lingaedjes.
Sacwants piceures do stîle grammairrece walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]Uzaedje di viebes puvite ki d' sustantifs
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li stîle ås viebes est pus tipike ki li stîle ås sustantifs, tot å contråve do francès.
Egzimpes di ratournaedje francès / walon avou passaedje d' on stîle ås nos (francès) a on stîle ås viebes (e walon)
- C’est un veau de 10 jours avec tuméfaction de l’ombilic => C’ est on vea d’ djh djoûs avou l’ botroûle houzêye.
- L’incident a eu lieu à l’occasion de la célébration du nouvel an juif, Yom Kippour. => L’ acro s’ a passé tins k’ i fiestixhént l’ novelan djwif, k’ i lomèt Yom Kippour.
- Un bon tassement des terres est nécessaire avant d’envisager la construction d’une terrasse. => I fåt k’ les teres si balexhe comifåt divant d’ poleur fé ene pavêye.
- (ironiquement) - merci pour votre non-réponse. => (mocreçmint) - merci di n’ mi nén aveur respondou. [1]
Uzaedje d' addjectivires purade ki d' addjectifs
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les addjectifs savants sont purade replaecîs pa des addjectivires. C' est çoula k' esplike e pårteye li waire d' addjectifs dins le pårlaedjes espontanés e walon. [2]
Egzimpes di ratournaedje francès / walon avou passaedje d' èn addjectif savant (francès) a ene addjectivire (walon)
Uzaedje corant des adrovires
[candjî | candjî l’ côde wiki]Cwand l’ sudjet n’ est nén defini, on eploye pus voltî ene sintake avou ene adrovire
- Dins nosse viyaedje, ene famile di Siryins vént sovint briber ås ouxhs. => Dins nosse viyaedje, gn a ene famile di Siryins ki vént sovint briber. [3]
- Ene djin ki dj’ kinoxhe bén m' a dit => N a ene djin ki dj’ kinoxhe bén ki m' a dit.
Stîle riviersé
[candjî | candjî l’ côde wiki]C' est cwand on boket del fråze rivént a ene plaece k' on n' l' atind nén. Ene sacwè rcopieye del powezeye e francès. C' est sovint po fé ene rime (u ene axhiltance).
egzimpe di droet coplemint ribouté e-n eri
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Dji n' sai si l' feu griyeus n' djetrè nén s' blame / Ki lyi grafrè foû do coir l' åme.[4]
Li fråze ratindowe sereut:
- Dji n' sai si l' feu griyeus n' djetrè nén s' blame ki lyi grafrè l' åme foû do coir.
Egzimpe di coplemint nén direk
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Li Pesse (pusk’ i l’ fåt tolminme lomer pa s’ no) / (…) Di ç’ tins la fjheut ås biesses li guere[5]
L' emantchåjhe normåle sereut:
- Li pesse fijheut l' guere ås biesses.
Egzimpe d' adviebe di vierbire
[candjî | candjî l’ côde wiki]- …sins k' evoye, dji n' coure / Foû d' vos mwais toûs.[6]
Li sintake rawårdêye sereut:
- …sins k' dji n' coure evoye foû d' vos mwais toûs.
Egzimpe d' infinitif ridjeté dirî s' complemint
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Mins leyans l' a bon conte aler / Pårlans seulmint di s' djubilé[7]
On ôreut pus coranmint:
- Mins leyans l' aler a bon conte.
Ki, vaici, on pôreut djåzer do metaedje di l' infinitif al fén d' fråze, a môde tîxhone, k' on rtove ossu dins l' viye tchanson «Dj' a m' tabeur»
- N' aveut k' ene tote pitite troye / Ki n' saveut si cou moenner.
estô di:
- N' aveut k' ene tote pitite troye ki n' saveut moenner s' cou.
Dins des ôtes lingaedjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ egzimpes prins di Lucien Mahin, A la frontière de la planification linguistique et de l’exploitation maximale des richesses intrinsèques de la langue, Waldim 11, 1995.
- ↑ Louis Remacle, Sintake del Gléjhe.
- ↑ Li Rantoele 74, p. 2.
- ↑ Lambert di Hologne, divins l' Grosse antolodjeye Piron p. 11.
- ↑ Bernard Louis, «Les biesses djostêyes del Pesse», Cayés walons 3/2020.
- ↑ Lucyin Mahin, Diloujhe, Cayés walons 1983.
- ↑ Lambert de Ryckman, Paskêye pol djubilé do doyén des mårlîs, al tote fén do 17inme sieke.