Aller au contenu

Stîle grammairrece

Èn årtike di Wikipedia.
(Redjiblé di Candjmint di stîle)

Li stîle grammairrece, c’ est l' manire d’ adjinçner ene fråze, tot prindant dipus ou moens di viebes ou d’ sustantifs ou d’ addjectifs ou d’ adviebes.

On î fwait moussî ossu li longueur del fråze, et l’ nombe di coplemints.

Li stîle gramairrece est diferin d’ on lingaedje a l’ ôte. Gn a eto bråmint d’ adire inte li ci des lingaedjes foirt sipårdous et li ci des ptits lingaedjes.

Sacwants piceures do stîle grammairrece walon

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Uzaedje di viebes puvite ki d' sustantifs

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li stîle ås viebes est pus tipike ki li stîle ås sustantifs, tot å contråve do francès.

Egzimpes di ratournaedje francès / walon avou passaedje d' on stîle ås nos (francès) a on stîle ås viebes (e walon)

  • C’est un veau de 10 jours avec tuméfaction de l’ombilic => C’ est on vea d’ djh djoûs avou l’ botroûle houzêye.
  • L’incident a eu lieu à l’occasion de la célébration du nouvel an juif, Yom Kippour. => L’ acro s’ a passé tins k’ i fiestixhént l’ novelan djwif, k’ i lomèt Yom Kippour.
  • Un bon tassement des terres est nécessaire avant d’envisager la construction d’une terrasse. => I fåt k’ les teres si balexhe comifåt divant d’ poleur fé ene pavêye.
  • (ironiquement) - merci pour votre non-réponse. => (mocreçmint) - merci di n’ mi nén aveur respondou. [1]

Uzaedje d' addjectivires purade ki d' addjectifs

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les addjectifs savants sont purade replaecîs pa des addjectivires. C' est çoula k' esplike e pårteye li waire d' addjectifs dins le pårlaedjes espontanés e walon. [2]

Egzimpes di ratournaedje francès / walon avou passaedje d' èn addjectif savant (francès) a ene addjectivire (walon)

  • fr. scolaire ; wa : e scole, di scole, po li scole.
  • fr. potentiel : wa : ki pôreut esse :

Uzaedje corant des adrovires

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Cwand l’ sudjet n’ est nén defini, on eploye pus voltî ene sintake avou ene adrovire

  • Dins nosse viyaedje, ene famile di Siryins vént sovint briber ås ouxhs. => Dins nosse viyaedje, gn a ene famile di Siryins ki vént sovint briber. [3]
  • Ene djin ki dj’ kinoxhe bén m' a dit => N a ene djin ki dj’ kinoxhe bén ki m' a dit.

Stîle riviersé

[candjî | candjî l’ côde wiki]

C' est cwand on boket del fråze rivént a ene plaece k' on n' l' atind nén. Ene sacwè rcopieye del powezeye e francès. C' est sovint po fé ene rime (u ene axhiltance).

egzimpe di droet coplemint ribouté e-n eri

[candjî | candjî l’ côde wiki]
Dji n' sai si l' feu griyeus n' djetrè nén s' blame / Ki lyi grafrè foû do coir l' åme.[4]

Li fråze ratindowe sereut:

Dji n' sai si l' feu griyeus n' djetrè nén s' blame ki lyi grafrè l' åme foû do coir.

Egzimpe di coplemint nén direk

[candjî | candjî l’ côde wiki]
Li Pesse (pusk’ i l’ fåt tolminme lomer pa s’ no) / (…) Di ç’ tins la fjheut ås biesses li guere[5]

L' emantchåjhe normåle sereut:

Li pesse fijheut l' guere ås biesses.

Egzimpe d' adviebe di vierbire

[candjî | candjî l’ côde wiki]
…sins k' evoye, dji n' coure / Foû d' vos mwais toûs.[6]

Li sintake rawårdêye sereut:

…sins k' dji n' coure evoye foû d' vos mwais toûs.

Egzimpe d' infinitif ridjeté dirî s' complemint

[candjî | candjî l’ côde wiki]
Mins leyans l' a bon conte aler / Pårlans seulmint di s' djubilé[7]

On ôreut pus coranmint:

Mins leyans l' aler a bon conte.

Ki, vaici, on pôreut djåzer do metaedje di l' infinitif al fén d' fråze, a môde tîxhone, k' on rtove ossu dins l' viye tchanson «Dj' a m' tabeur»

N' aveut k' ene tote pitite troye / Ki n' saveut si cou moenner.

estô di:

N' aveut k' ene tote pitite troye ki n' saveut moenner s' cou.

Dins des ôtes lingaedjes

[candjî | candjî l’ côde wiki]
  1. egzimpes prins di Lucien Mahin, A la frontière de la planification linguistique et de l’exploitation maximale des richesses intrinsèques de la langue, Waldim 11, 1995.
  2. Louis Remacle, Sintake del Gléjhe.
  3. Li Rantoele 74, p. 2.
  4. Lambert di Hologne, divins l' Grosse antolodjeye Piron p. 11.
  5. Bernard Louis, «Les biesses djostêyes del Pesse», Cayés walons 3/2020.
  6. Lucyin Mahin, Diloujhe, Cayés walons 1983.
  7. Lambert de Ryckman, Paskêye pol djubilé do doyén des mårlîs, al tote fén do 17inme sieke.