Dutcheye di Bouyon
Li Conteye et poy li Dutcheye di Bouyon (la-minme, on djheut la Dutchîe d' Bouyon), ci fourit èn aroyaedje politike avou Bouyon come mwaisse-veye, ki dura del moyinådje disk' å redjime francès.
Conteye
[candjî | candjî l’ côde wiki]El moyinådje, li veye di Bouyon esteut l' sidje d' ene conteye, ki dipindeut del Dutcheye di Basse-Lorinne.
Li pus rlomé des contes di Bouyon ci fourit Godfrwè d' Bouyon, i va basti l' tchestea, eyet poy li vinde al evetchêye di Lidje. Ene miete pus tård, les Evekes di Lidje prindront eto l' tite di Duks di Bouyon.
Dutcheye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li Conteye divént Dutcheye tot passant dizo l' moennance di Lidje, ki les princes-evekes prindront eto l' tite di Duks di Bouyon.
E 1678, Bouyon va esse prins pås Francès, eyet dné al famile La Tour d'Auvergne.
Li Dutcheye va divni otonome, mins dizo l' mambornance des Rwès d' France, la ki si eplaeçmint esteut vormint stratedjike, come «li sere di l' Årdene», s' apinse a Vauban.
Dabôrd, li dutcheye di Bouyon ni serè måy ezès Bas payis otrichyins. Ça fwait ki les viyaedjes walons del dutcheye ni si rtrovèt nén so les mapes da Ferrari.
Li Dutcheye di Bouyon dimorrè otonome disk' a si anecsion al republike francesse e 1795, après ene coûte termene di Republike di Bouyon.
Djivêye des moenneus et d' evenmints
[candjî | candjî l’ côde wiki]Divêye des Contes, poy des Duks di Bouyon, eyet des evenmints d' istwere.
- åtoû di 1020 - Godfrwè d' Bouyon, Duk di Basse-Lorinne, bastixh on tchestea a Bouyon.
- 1045 - Si valet, Godfrwè l' Bårbou, si rebele siconte di l' Impreur, ci-chal va distrure li tchestea.
- 1065 - Godfrwè l' Bårbou si remete avou l' Impreur eyet rbastixhe li tchestea d' Bouyon.
- 1082 - Li tchestea d' Bouyon est rçu en eritaedje pa Godfrwè d' Bouyon, ki l' va vinde a l' Eveke di Lidje po 3 marks d' ôr eyet 1300 marks d' årdjint, cwårs k' il a mezåjhe po l' ecwårlaedje del Prumire Croejhåde. D' après l' traité, Godfroed eyet ces troes zwers ont l' droet di ratchter l' tchestea å minme pris, mins i n' ont pupont d' cwårs pol fé.
- 1129 - Li successeur indirek da Godfrwè, li Conte Rinåd d' Bår, prind l' tchestea d' foice (puvite pa rujhe, tot-z abribant les gåres).
- 1141 - L' eveke di Lidje Åbiron II tchesse li Conte Rinåd foû d' Bouyon
Loukîz a : sidje do tchestea d' Bouyon di 1141
- 1155 - L' Impreur va acertiner les droets des Evekes di Lidje so Bouyon.
- 1291 - Les Evekes di Lidje prindèt por zels li tite di “Duks di Bouyon”, e referince å tchestea come ancyin sidje des Duks di Basse-Lorinne.
- 14inme sieke - Li tchestea d' Bouyon, tere di Lidje ki n' djond nén les ôtes teres del principåté, va esse govierné pa des tchesturlins lomés esprès.
- 1415 - Li tchedje di tchesturlin divént eretançrece eyet prôpieté del famile de la Marck.
- 1482 - Wiyåme de la Marck fwait touwer Louwis d' Bourbon, Eveke di Lidje eyet l' replaecî pa si prôpe valet, Djihan de la Marck. Mins des ôtes mimbes do tchapite tchoezixhèt John van der Horn, çou ki moenne a ene guere civile pol succession del principåté.
- 21 d' may 1484 - Ene påye est sinêye a Tongue, li famile de la Marck va sotni l' lûte di Lidje siconte di l' Impreu Macsimiyin, eyet pruster 30.000 lives ås Prnce-Evekes, tot-z ipotecant l' tchestea d' Bouyon.
- 1492 - Li påye di Donchery rdit les provizions del cene di Tongue. Come les cwårs avancîs n' sont nén stî rpayîs pal principåté, li famile de la Marck va wårder l' tchestea d' Bouyon eyet prinde do côp l' tite di Duks di Bouyon.
- 1521 - L' årmêye da Tchårlukin prind Bouyon eyet l' rinde al principåté d' Lidje.
- 1526 - Robert III de la Marck divént Marixhå d' France eyet s' lomer lu-minme eto Duk di Bouyon.
- 1529 - Li Påye di Cambrai oblidje Françwès I d' France a n' nén aidî Robert III dins si lûte po rprinde Bouyon.
- 1547 - Robert IV de la Marck divént Marixhå d' France. Li lete di patinte el lome oficirmint “Duk di Bouyon”.
- 1552 - Hinri II d' France prind Bouyon åzès Evekes di Lidje eyet l' diner a Robert IV.
- 1559 - Li påye di Cateau-Cambresis rind Bouyon al principåté d' Lidje, eyet dire ki les droets e dispite divèt esse decidés pa èn årbitraedje sipeciå, çou ki n' si fwait nén.
- 1598 - Li påye di Vervins va rdire cor on côp k' i gn a mezåjhe d' èn årbitraedje dins l' dispite etur li principåté d' Lidje eyet l' famile de la Marck.
- 15 d' octôbe 1591 - avou l' distindaedje del famile de la Marck, li zweresse Charlotte est marieye avou Henri de La Tour d'Auvergne, Marixhå d' France.
- 8 di may 1594 - Charlotte de la Marck mourt sins efants, eyet si pretincion åd fwait di Bouyon passe a si ome, Henri de la Tour d'Auvergne.
- 24 d' octôbe 1594 - li cuzén da Charlotte, Henri d' Bourbon, Duk di Montpensier leye toumer ses pretincions so Bouyon siconte då rçure ene rinte tos les ans.
- 5 d' awousse 1601 - èn acoird est siné etur Henri de La Tour d'Auvergne eyet l' mononke da Charlotte, Conte di Maulevrier, ki ses zwers vont continouwer a rclamer leus droets so Bouyon tot do long do 17inme sieke.
- 3 d' setimbe 1641 - Li valet da Henri, Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, va rnoncî a ses pretencions os Bouyon, siconte di 30.000 lives prometous påzès Evekes di Lidje al påye di Tongue.
- 1651 - Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne discandje ses tites di prince sovrin siconte des tites di Duk et d' Conte emey les Pairs di France. L' acoird oblidje li France a ridner Bouyon åzès La Tour d'Auvergne ossu timpe ki possibe.
- 1658 - tot shuvant çou k' aveut stî decidé e 1641, Lidje paye 150.000 flrins a Frédéric Maurice, mins ci-cial va tot l' minme continouwer a s' lomer Duk di Bouyon, mågré les rclamaedjes di Lidje.
- 1676 - L' årmêye francesse prind Bouyon eyet l' diner a La Tour d'Auvergne come prometou al discandje di 1651.
- 1679 - Li Påye di Nîmegue va confirmer La Tour d'Auvergne come Duk di Bouyon. Des sôdårds francès vont dmorer so plaece a Bouyon, mins les Duks vont esse foirt otonomes, batant manoye et manaedjant des tites pa zels-minmes. I vont eto rclamer des droets so Sint-Houbert.
- 1757 - Charles Godefroy de La Tour d'Auvergne est rçuvou a Bouyon come on duk sovrin, mågré des rclamaedjes oficirs di Lidje.
- 1786 - li 6inme Duk di Bouyon del famile La Tour d'Auvergne, ki n' a pont d' valet, va-st adopter Philip Dauvergne; on captinne britannike.
- 25 di djun 1791 - li 6inme Duk di Bouyon fwait-st ene declaråcion po nomer Philip Dauvergne come zwer eyet eritî do tite di Duk di Bouyon, divant li distindaedje del famile.
- 25 d' octôbe 1795 - Bouyon est anecsé al Republike Francesse.
- 27 di decimbe 1796 - ene lwè francesse va rinde totes les prôpietés d' Bouyon å 7inme Duk
- 26 d' awousse 1798 - ene lwè francesse va rprinde totes les prôpietés d' Bouyon k' ont-st a vey avou l' discandje di 1651.
- 8 di måss 1800 - li confiscåcion est disfwaite dins les tribunås, eyet les béns ridnés å 7inme duk di Bouyon.
- 7 di fevrî 1802 - moirt do 7inme Duk di Bouyon eyet distindaedje del famile La Tour d'Auvergne.
- 3 d' djanvî 1809 - li fén del margaye sol succession d' Bouyon est decidêye pa Napoleyon.
- 1815 - li Congrès d' Wîne fwait passer Bouyon dizo l' redjime holandès.
Viyès mzeures
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li Dutcheye di Bouyon a-st eployî disk' al fén do 18inme sieke des viyès mzeures ossu bén di France ki del Principåté d' Lidje. Vey l' årtike Viyès mzeures el Dutcheye di Bouyon po pus di racsegnes