Johannes Gutenberg

Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg (pus coûtmint Johannes Gutenberg, pacô Johann Gutenberg, riwalnijhåve Djihan Goutimbiè, pus sovint dit Gutènbèrk sins si ptit no), c’ esteut èn ome ki skepia e dins les anêyes 1390 et mora li 3 d' fevrî 1468.

On l’ mete come l’ edvinteu di l’ imprimreye. Çou k’ i trova, podbon, c’ est ene presse mecanike ki permeteut d’ imprimer bråmint des lives so waire di tins, tot-z åyant on prodût di boune cwålité. Adon, on pout dire k' i fourit l' edvinteu di  imprimaedje modiene.

Vicåreye

Gutemberg vina-st å monde a Mayince (Mainz), fi d' on martchand lomé Friele Gensfleisch zu Laden, ki pus tård serè lomé eto "zum Gutenberg" d' après l' no d' ene måjhone wice kel famile ebaga.

I va apontyî si edvincion diviè 1450.

Li mwaisse ouve da Gutenberg, c’ est l’ Bibe ki poite si no. Les "Bibes di Gutenberg", e latén pu e-n almand, ont stî l' prumî produjhaedje di masse d' on live. L' imprimaedje a cmincî li 23 d' fevrî 1455 et fini e 1456, sacwantes di zels ont sorviké disk' enute.

Droldimint, li no da Gutenberg n’ aparexhe so nol egzimplaire di s’ bibe.

Mins l’ ome ni sepa nén profiter di si edvincion, come traeyincieus. I s’ fijha mete å tribunå et tote si imprimreye esta saizeye et vindowe a s’ copleu, on lomé Johann Fust.

Dins l' veye di Mayince on trouve ene posteure di Gutenberge, fwaite pa l' årtisse Bertel Thorvaldsen, eyet eto li Muzêye Gutenberg.

Pondants

Loukîz a : Imprimreye#Istwere

Les Chinwès eyet les Corêyins kinoxhént ddja adon l' imprimaedje pa bloks, et minme les caracteres mobiles, mins on n' sait nén si Gutemberg kinoxheut ces tecnikes la, oudonbén s' i ls a edvinté di s' costé.

Si edvincion

Gn a cwate mwaisses ponts dins l’ imprimreye modiene :

• des letes rissaetchåves et on sistinme po les agritchîs stocaesmint so on sopoirt.
• ene presse ki fwait djonde les letes avou l’ sopoirt do scrijhaedje
• ene boune intche
• on bonmartchî sopoirt do scrijhaedje : li papî lu-minme (divant c’ esteut do påtchmint)

Gutenberg va amidrer toplin des sacwès dins l’ imprimaedje. I va edvinter :

• on melkin d' metå (aloyaedje di metå) foirt dujhåve po fé des letes bodjåves.
• des fômes po stitchî les letes et k’ ele ni halcotexhe nén
• ene intche fwaite a l’ ôle, ki n’ si disface nén après.
• ene presse mecanike ki toûne comifåt, inspirêye des cenes eployeyes dins l' fijhaedje do vén.

Li pus grande avancêye c' est les caracteres mobiles, la ki disk' adon on impriméve e l' Urope pa plantches etires.

Les amidraedjes da Gutenberg permetît di fé d’ ene impimreye ene vraiye oujhene di fjhaedje di lives.

Shuvance

Divant Gutenberg, l’ uzaedje do papî esteut cnoxhou el Chine dispu l’ an 100, edvinté pa Tchay Loun. L’ Urope n’ aprinda l’ tecnike k’ e 12inme sieke, on trevén la k’ elle esteut erirêye eneviè l’ Chine. Ele va ratraper si rtådje pitchote a midjote.

Les novelès ey ovrûlès tecnikes d' imprimaedje da Gutenberg ont moenné a on grand crexhaedje do produjhaedje di tecses e l' Urope.

Ci n’ est k’ e 15inme sieke k’ ele va aler pus rade po s’ diswalper. Ci sereut vormint a cåze del presse da Gutenberg.

Ôte tchoi : c’ est l’ Bibe da Gutenberg k’ a bråmint fwait pol rifondaedje di l’ almand.