Motlî des etimolodjeyes gayeles do walon

Cisse pådje cial est on ptit motlî des etimolodjeyes gayeles do walon, ki rashonne les mots walons dedja studyî so l' eciclopedeye Wikipedia (ezès hagnons sol gålwès, sol fornaiviaedje linwistike et so l' etimolodjeye gayele), dins l' Esplicant motî do walon, adonpwis, dins l' Wiccionaire.

I sont-st assonrés pa bodje gålwès, bråmint rashious sol rîlêye da Jean Degavre.

Co a mete e plaece

• reyan (royinne), rix (rwè).
• Lome

A

bodje alo (pire)

• Ales (montinne)
• Yåle (viyaedje)

bodje arno-, arwo- (corante aiwe)

• waernu, waerneus.
• waermaye (bodje gayel + bodje latén vermis).
• Ermeton (bodje gayel + cawete -ton).

B

erî-rfwait bodje barros (copete, tiesse)

• bardaxhe
• berå

erî-rfwait bodje bebro (li brun)

• bive
• Bive
• Berwinne
• Bevurcé

erî-rfwait bodje becco (betch di poyon, mot po mot : pitit)

• betch
• boke, boutche

erî-rfwait bodje bedu (bî d' molén)

• Wikt:bî, bîsson.

erî-rfwait bodje belgo- (fir)

• Bedje, Beldjike.
• sinte Bedje.

no d' deyesse Belisama (li pus rglatixhante)

• Bieme
• Biemrêye

erî-rfwait bodje bok (infleure)

Parintêye dins les lingaejdes d' ouy :

• irlandès bocain : dj' infele.
• walès bogail : botroûle.

avou adoûcixhaedje del cossoune

• bôgyî

avou ridaedje G = D

• bodé
• bodene
• bodet
• bodinguet
• bidinne
• bodou
• rabodrou

Ces mots la ni sont nén raitîs come etimolodjeye celtike på FEW, mins revoyîs a on mot-brut "bod".

avou ridaedje K = T

• botroûle

bodje boios (bouxheu, broyeu)

Sinse do mot : sôdård ki s' bate bén, ki broye tot.

• bouxhî
• Bouxhe
• cabouxhî

erî-rfwait bodje bona (cinse, hamtea, viyaedje)

• Ebem

erî-rfwait bodje boxo- (bwès)

• bouxhon, bouxhnisse

bodje braca (bråyes)

• bråye, bråyete, bråye-di-tchet.

bodje braces 2 (frexhe oidje, brå)

• brå.

erî-rfwait bodje -breto- (djudjmint, tribunå)

• aberteke (la k' on-z afitchive les djudjmints, et mostrer les codånés).
• ebertaker (må prin, come onk ki va å tribunå),

erî-rfwait bodje -bretra- (brete, margaye)

• brete.
• bardouxhî cabardouxhî
• caberdouxhe
• bardaxhe
• berdaxhî
• berdeler (bråmint des sinses a vey avou des cåzaedjes u des côps d' baston).

erî-rfwait bodje britula

• brele

C

bodje caballus (tchivå)

• tchivå
• cavale

erî-rfwait bodje caito- (boket d' bwès)

• cayet (pitit bwès), caytresse

erî-rfwait bodje curmi- (bire)

• cervoejhe (noûmot)

erî-rfwait bodjes caljo (ronde pire) et callio (coyon, tiesticule)

• cayô, cawiea, cawyî (tourner come ene ronde pire)
• caye (pitite pire po djouwer avou); ca (minme djeu, avou des oxheas)
• coye
• couyon, couyoner, couyonåde
• cayî
• cayet (sacwè), cayet (mousmint), ecayter, recayter.

erî-rfwait bodje cambo (cron)

Les tchames d' ene rowe, on mot et ene tecnike ki vnèt des Gålwès

• tchame (di rowe), tchamlou.
• tchame (crawieus boulome, ki fwait rire).
• Cambron-Tchestea (catoû d' l' Escô).

erî-rfwait aplacaedje cand-ara (blanke aiwe)

• Hedreye (hamtea & aiwe)

erî-rfwait bodje carro- (tchår ås cwate rowes)

• tchår
• tcherete
• tcheryî

erî-rfwait bodje cassanos (tchinne)

• tchinne

bodje clon (fesse, cawî)

• clon, ecloneure, si discloner.

betchete com- (pår, totafwait, etirmint)

• betchete walone k(i)- / c(o)-, bråmint pus addlé l' sinse gålwès ki l' sinse del betchete latene con- (fé avou).

erî-rfwait bodje conno (sûti)

• Cugnon (Congidunus, viyaedje).

D

erî-rfwait bodje "dergila"

• diele (blancåsse årzeye)

erî-rfwait bodje "derveta"

• diele (ronde plake malåde sol pea)

erî-rfwait bodje "diuona" (aiwe di Diu)

• Dion (viyaedjes et aiwes)
• Dwecea (aiwe et viyaedje)

erî-rfwait bodje dragenos (sipene)

• fordene

bodje dunon

Li mot vout dire: grosse måjhon avou des meurs di disfinse, metowe so ene hôteur.

• Cugnon (Congidunus, viyaedje).
• Glon (Glanno-dunum, viyaedje)
• Grune (motoit l' minme mot, viyaedje avou l' eglijhe tot dzeu, co lomêye moustî)
• Ton (dunon, li fôrturesse sol Sanson, viyaedje)

G

erî-rfwait bodje gaba (goidje, gozî)

• gave, gavêye, gaviot, gaviote.
• djaive, djavea.
• djawe.

erî-rfwait bodje ganeta (båshele, kimere)

• djinixhe

erî-rfwait bodje gansko (coxhe, tcherowe)

• djouxhire, djouxhler

erî-rfwait bodje gena (deus-aiwes)

Sinse do mot : boke, plaece do maxhaedje di deus aiwes.

• djambe, Djambe, Djamblene, Djambijhoûle.
• Djimbe, Djimbrêye, Djimbrê.
• Djinape
• Djimele
• Djimepe

kimon no glastum (waisse u caclindje)

do bodje glasto- (bleuw, vete, gris).

• waisse

erî-rfwait bodje gobbo (boke)

• gober
• gobeye, gobieus

bodje gayel geusiae (gozî)

• gorea, gorlî (geusiae => goxhrê => gorea)
• djoixhe
• gozî, sigoziyî
• goyî

erî-rfwait bodje bodje gayel grava (graevetes)

• graevî
• graevete, graevleus

erî-rfwait bodje bodje gayel gulbo (betch)

goupes: co on mot et ene usteye des Celes.

• goupe.

H

bodje Hoyo (wache)

• Hoyou
• Houye
• Hu
• hougne
• hoye

I

rapititixhante cawete –ino, -ina

• cawete –in : lapén
• cawete –ene : halene

erî-rfwait bodje iverno- (corante aiwe)

• Ive
• Îne
• Live

J

erî-rfwait bodje jouga (djonkea)

• djonkea, djon

erî-rfwait bodje jugo (djeu po-z ateler les boûs)

• djeu

erî-rfwait bodje jutta (boleye, cråxhe)

• djote, djotlî

L

lecia (aiwe avou des pires)

• Lesse, Lessive, Liswer

erî-rfwait bodje gayel liga (mwints sinses)

• leyes

M

bodje marga (måle, blanke tere)

• måle
• mårlire
• Mårloye (viyaedje), Mårloyea (sipotaedje).

erî-rfwait bodje maro (grand)

• Maron no d' famile

N

erî-rfwait bodje nemo- (cir)

• Nîme
• Nîmi

O

cawete –ona (nos d’ aiwes)

• Djerone

R

erî-rfwait bodje redo- (lisse, rade, coûsse di tchår)

• rider, ridoe

S

erî-rfwait bodje sudia- (soûfe, sûne)

• soûfe

T

bodje tazgo (taesson)

• taesson, taesnire

bodje tnoc u troc

• trô, trawer

U & V

erî-rfwait bodje uluos (poûssire)

• houf, houfou

erî-rfwait bodje uxso (ådzeu, metou å hôt)

• Orcîmont (ridoblete: "mont d' å hôt").
• Ucîmont (ridoblete: "mont d' å hôt").

betchete 'ver-' (sor-)

• for- (sor-, avou ene idêye d' aler trop lon).
• verbok (teribe bok).

Hårdêye difoûtrinne

Sacwants mots walons d' etimolodjeye gayele (dedja studyîs sol Wiccionaire)