Nombe (linwince)

Èn årtike di Wikipedia.

Li nombe d’ on mot, c’ est ene piceure di croejhete ki mostere si li mot k’ on dit riprezinte on seu egzimplaire d’ ene djin, d’ ene biesse u d’ ene sacwè, udonbén sacwants.

Si c’ est on seu, on dit ki l’ mot est singulî.

Si c’ est on seu, on dit ki l’ mot est pluriyal.

Des lingaedjes k’ i gn a ont-st eto on duwal.

Les mots k’ ont-st on nombe el croejhete, c’ est :

Mostraedje do pluriyal dins l' ortografeye do walon[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sustantifs[candjî | candjî l’ côde wiki]

E walon, cåzu tos les sustantifs fwaiynut leu pluriyal avou on S :

C’ est råle k’ i gn å sacwants sustantifs ki n’ bodjèt nén.

Addjectifs[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les addjectifs si cdujhèt sovint come les sustantifs :

Mins les addjectifs femrins metous padvant l’ no prindèt li fåsse cawete -ès.

Viebes[candjî | candjî l’ côde wiki]

Po les viebes, li singulî u pluriyal si markêye :

  • prono (såf les pronos « vos » et « dji » el Basse Årdene)
  • pal cawete di codjowaedje : magne, va-st å diåle <> magnans, alans vey
  • på cotoû del fråze : alez è onk d’on costé et l’ ôte di l’ ôte ! ; alez î vey, vos, Francis !

Sôres di pluriyals[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sacwants pluriyals ont-st ene cogne ortografike especiåle

  • pluriyal erîlé : ki s' fwait parey po tos les mots, e walon avou on S å coron.
des tchveas, des tchvås, des djnos, des ouys, des betchs
  • pluriyal disrîlé : ki s' fwait d' ene façon a pårt, metans e francès avou on X å coron.
(francès) des cheveux, des chevaux, ses genoux, des poux
(walon) do gåz, des gåz; on boss, des boss
  • pluriyal divintrin : ki s' fwait d' on candjmint ådvins des mots, dins sacwants lingaedjes. E walon, on pôreut rwaitî les pluriyals di sacwants mots d' aplacaedje come des pluriyals divintrins
(arabe) rajoul (èn ome) rijâl (des omes)
(walon) ene biesse ås tetes; des biesses ås tetes; des orayes-di-live

Pluriyal trocrece et pluriyal contåve[candjî | candjî l’ côde wiki]

Dins sacwants lingaedjes, gn a ene diferince inte li mot po cåzer d' ene troke di sacwès (pluriyal trocrece), et l' pluriyal contåve di cisse sacwè la.

e walon[candjî | candjî l’ côde wiki]

E walon, li pluriyal trocrece si fwait :

  • å pus sovint avou on pluriyal :
Les bedots, c' est des biesses k' edurèt assez bén l' froed, mins nén l' tcholeur.
  • des côps pa on singulî, kécfeye dizo assaetchance del minme piceure do francès.
El Californeye, li feme est djoleye; i lzî fåt des blancs, tertotes po galants (Philippe Lagrange).

Les pluriyals contåves serént :

Dj' a touwé les troes bedots po Påke.
Les femes divèt vni tchaekene avou s'-n ome. / Les femes divèt vni tertotes avou leu-z ome.

Gn a eto on pluriyal trocrece ki s' fwait avou les dvancetes :

  • code ås pemes : fé l' codåjhe des pemes
  • code des pemes : code sacwants pemes.[1]

e francès[candjî | candjî l’ côde wiki]

On eploye pus sovint on singulî.

  • Le mouton est un animal qui
  • La poule provient de l'Inde.

e-n arabe marokin[candjî | candjî l’ côde wiki]

E-n arabe marokin, po sacwants mots, li singulî si fwait a pårti do pluriyal trocrece. Adon, li pluriyal contåve si rfwait sol singulî.

limon = l' orandje, les orandjes
limona = ene orandje
el-limonat el khemjin = les pouriyès orandjes
al-maaza = li gade
al-maaz = les gades, e djenerå (les gades, les boks, les gadots)
al-maazat = ces gades la

e-n amazir[candjî | candjî l’ côde wiki]

E-n amazir eto, po sacwants mots, li singulî si fwait a pårti do pluriyal trocrece.

azalim = l' agnon, les agnons
tazatimt = èn agnon

Sourdants[candjî | candjî l’ côde wiki]

Hårdêyes difoûtrinnes[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sourdants[candjî | candjî l’ côde wiki]

  1. L. Mahin, Ene båke so les bwès d' l' Årdene, p. 189.