Soyeu d' long

dessinaedje da Jean Haust

On soyeu d' long, c' est on soyeu ki soyive les tronces al mwin dins l' sinse del longueur, po fé des plantches, avou on fier.

Li hourd des soyeu d' long a dné si no a sacwants viyaedjes et hamteas del Walonreye.

Motlî

Les soyeus d' long estént todi a deus, onk padzeu et l' ôte padzo. I boutént so èn etcherpetaedje k' on loméve on hourd.

C' est l' soyeu do dzeu, u soyeu d' tiesse u mwaisse soyeu, ki moennéve li soyaedje; c' est lu k' aveut l' pus må ses rins, pask' i dveut rmonter l' fier.

Li ci do dzo, u soyeu d' fond u aidant, aveut pus åjhey, mins i ramasséve les soyweres dins les ouys. C' est po çoula k' il aveut sovint ene calote avou ene longue pene.

Les sôres di soyeus d' long

Les vraiys soyeus å bresse alént dins l' bwès et î baraker. I boutént po des martchands d' bwès. I travayént å pî cwåré (30 cm so 30 cm). I soyént avou l' fier.

Les tchårlîs fijhént eto do soyeu d' long, po fé les londjes. Zels, i n' alént nén dins l' bwès, et i soyént avou ene rifindrece.

L' istwere do soyaedje di long

Les soyeus d' long, ci doet esse on vî mestî, si on tuze ki li no do viyaedje di Hour-dilé-Houyet est ddja scrît (Hourt) e 1309.

Après l' guere di 1914-1918, gn a co yeu des soyeus d' long so l' Årdene, metans, a Maissin, diviè 1930. C' esteut des Itålyins et des Yougoslaves.

Les dierins ont soyî ås beyes di tchmin d' fier diviè 1948, so li Smwès (a Rodjîssåt). C' esteut des Siebes.

L' ovraedje des soyeus d' long

ricepe di soyeu d' lon

Les usteyes des soyeus d' long

• li fier, u hôt-fier, u fier côprece u li rfindrece.
• li hepe.
• li hawlete.
• des agrapes po agritchî l' bwès sol hourd.
• on coirdea (fwait avou del linne) po traecî l' bwès a soyî.

Li hourd des soyeus d' long

Li hourd, c' est on tchessi d' bwès monté ådzeu d' ene fosse. Li fosse esteut schavêye d' après l' grandeur do soyeu di dzo. C' est deus londjrons, cwate a cénk metes long, rashîs so ene cwatrinne di montants.

On va fé rôler les bwès so ene rampe fwaite avou deus coletes. Padecô, c' esteut del tere (li cene del fosse). Cwand gn aveut on ptit hourlea, i s' î metént.

Aprestaedje des bwès

On va schoircî les tronces avou l' hawlete (so li dzeu) et l' hepe (sol costé). Après, i l' tcherdjèt sol hourd.

I l' tournèt dins l' bon sinse po aveur li meyeu rindmint.

I l' traecèt avou l' coirdea, trimpé dins l' brouwet. Li brouwet, c' esteut ene tinteure fwaite avou do noer di tchminêye (del soûfe), avou do peket d' l' ôle di lén. I faleut kel brouwet ni soeye ni trop spès ni trop tene.

Alére

• Les soyeus d' long, da Ernest Benoît, dins Singulîs, 04-2005 & 01-2006

Hårdêye difoûtrinne

• Les soyeus d' long