Aller au contenu

Goûmes ås tchvås

Èn årtike di Wikipedia.
(Redjiblé di Streptococcus equi)
glumiante nåze (å cmince del maladeye)

Les goûmes[1][2], pus spepieuzmint, les goûmes ås tchvås[3] u l' croupe ås tchvås[4], c' est ene maladeye des tchvås, k' acsût li dzeu do sistinme respirrece et ki s' prind come po rire.

Li cåze del maladeye, c' est ene bactereye gram + lomêye Streptococcus equi.

Li maladeye est pus griyeuse po les poûtrins et poliches di 1 a 5 ans. Mins on l' a trové eto dins des poléns d' troes moes et a des vîs tchvås.[5]

Senes del maladeye

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Å cmince, el maladeye n' acsût ki l' nez et l' goidje.

Li tchvå tosse; i sprogne, et taper del nåze pås narenes. On dit k' il a des glaires e s' nez, k' i djete do nez.[6] Pacô, i tape på nez et pal boke.[7]

Il a del five.

I n' avalreut ddja pus.

Dins les cas pus griyeus, les sûnaedjes polèt ristoper l' larink. Adon, li biesse malåde est coûte d' alinne. I shofele court. Les flancs lyi batèt come èn årmonica.[8][9]

Les guinglons badjawreces sont bén houzés, a môde di crexhioûles. I s' polèt mimne si revilmer et trawer.

S' i n' est nén bén sognî, et les microbes wangnî les peumons, li tchvå divént poûssif.

do tins k' a stou

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Po l' schaper, on lyi cujheut do grin (aprume do rgon) k' on lyi tapéve dins l' batch por lu houmer l' wapeur.

On l' pleut refoumer avou del måvlete u do fén souke.

El faleut ravôtyî comifåt avou ene coviete.[8]

Li må si rfwait corade assez avou ene pikeure di penicilene.

Commons
Commons
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou les goûmes ås tchvås .
  1. Po totes les disfondowes do mot, loukîz l' ALW al notule 15 136; les cognes coinreces sont rlevêyes po ene maladeye des djins, les goyes, mins c' est l' minme mot.
  2. Li mot shonne esse todi pluriyal e walon, mågré des ortografeyes å singulî dins E1.
  3. Po mete di l' adire avou les goûmes ås djins.
  4. cro E145, dandjreus on scawaedje di *crop′, croup′.
  5. (en) https://www.msdvetmanual.com/respiratory-system/respiratory-diseases-of-horses/strangles-in-horses
  6. C103 p. 28.
  7. C20 p. 78.
  8. 8,0 et 8,1 S28 p. 29.
  9. Did la l' lomaedje croupe ki dene on stofmint parey ås efants ki l' atrapént (divant les eploctaedjes oblidjîs); tuzez ossu a l' alomåcion inglesse «strangles» (sitronnaedje).