Willy Vanderschueren
Willy Vanderschueren (di s' plin no: H.[1] Willy Vanderschueren; racourti eto, inte pareys a lu, a: VDS[2]), c' esteut on prof d' univ (ULg) di fizike.
Il a skepyî diviè 1938, ey a crexhou a Lidje.[3]
Il esteut speciålijhî ezès mzuraedjes electrikes ey éndjolikes. Et divins les apareys di mzeure fwaits po çoula.[4]
Biyografeye[candjî | candjî l’ côde wiki]
I raconte insi si prumî voyaedje e l' Årdene, tins del guere di 40:
- Mi pus bea sovni d' djonnesse, c' est d' aveur sitou, do tins del guere, avou m' matante, cweri do boure a Rahir. Di ç' tins la, li convwè s' arestéve co a Stoumont, et on s' tapéve li resse del voye a pî. Insi, por mi, l' Årdene, c' esteut ci plaihant viyaedje la, sol hôteur, wice ki n' esténs si bén rçû.[5]
I s' a metou a studyî l' radon, et ses mzuraedjes dins les anêyes 1990.[6]
Ouve pol walon[candjî | candjî l’ côde wiki]
A si emeritat e 2003, il a scrît on live di syince e walon sol radon, «Li saga dè radon», k' a moussî foû e 2020.
Il î cmince pa-z espliker k' i fåt d' tote foice eployî des noveas mots po djåzer do sudjet:
- Dôminé, çoula ! Kimint vôrîz vs djåzer syince sins çoula ? (…) Les råles sincieus do «bon vî tins» n' avént nole råjhon di scrire e walon, bén seur. Li syince si pårtixheut inte di zels, ey adon, e francès. Ça n' vout nén dire k' i n' a nén avou des noveas mots davance, edon. Tuzez on pô a tos les mots prôpes å mestî d' houyeu.
- Tot çoula po vs dimander d' bén voleur admete ki tot novea dominne vout on lingaedje nén seulmint convnåbe, mins po tot dire, al leccion, sins po çoula end ariver a on djårgon foû des regues, tolminme.[7]
I va don calker å pus sovint les noûmots do francès:
Mins ossu foirdjî deus troes mots tot seu: «spicilaedje», «areyateur»…
Hårdêye difoûtrinne[candjî | candjî l’ côde wiki]
Vos trouvroz des racsegnes so les ouves da Willy Vanderschueren, u les ouves zeles-minmes, so Wikisourd e walon.
Sourdants et pî-notes[candjî | candjî l’ côde wiki]
- ↑ Li «H.» dimeure djusse come prumire lete dins s' live, dandjreus on ptit no k' i n' veyeut nén voltî.
- ↑ Come l' arinna èn ôte prof di Lidje on bea côp insi: «Mins di, VDS, ti n' ti vas tolminme nén mete sol minme pî k' mi, neni ?» (Li saga do radon) p. 14.
- ↑ Dji n' so k' on pôve Lidjwès, ki n' aveut waire metou les pîs e l' Årdene, divant d' î aler fé des mzuraedjes sol radon (Li saga do radon, p. 274, fråze rarindjeye).
- ↑ (fr) sol cou-coviete di s' live, sicrît pa l' editeu do «Ståve des Boûs»
- ↑ Li saga do radon, p. 312
- ↑ sorlon l' date di si prumî sincieus papî so ç' kesse la: H.W. Vanderschueren, J. Garsou, J. Gillet, Etude comparative de l'exhalation de radon par «les granites industriels», Revue A.I.M., Lidje, 1999.
- ↑ Li saga do radon, p. 12.