Goûmes ås tchvås
Les goûmes[1][2], pus spepieuzmint, les goûmes ås tchvås[3] u l' croupe ås tchvås[4], c' est ene maladeye des tchvås, k' acsût li dzeu do sistinme respirrece et ki s' prind come po rire.
Cåze
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li cåze del maladeye, c' est ene bactereye gram + lomêye Streptococcus equi.
Minêyolodjeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li maladeye est pus griyeuse po les poûtrins et poliches di 1 a 5 ans. Mins on l' a trové eto dins des poléns d' troes moes et a des vîs tchvås.[5]
-
nåze matirrece -
guinglon badjawrece å cmince -
guinglon badjawrece trawé -
avou abatmint a on ponè
.jpg)
Senes del maladeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Å cmince, el maladeye n' acsût ki l' nez et l' goidje.
Li tchvå tosse; i sprogne, et taper del nåze pås narenes. On dit k' il a des glaires e s' nez, k' i djete do nez.[6] Pacô, i tape på nez et pal boke.[7]
Il a del five.
I n' avalreut ddja pus.
Dins les cas pus griyeus, les sûnaedjes polèt ristoper l' larink. Adon, li biesse malåde est coûte d' alinne. I shofele court. Les flancs lyi batèt come èn årmonica.[8][9]
Les guinglons badjawreces sont bén houzés, a môde di crexhioûles. I s' polèt mimne si revilmer et trawer.
S' i n' est nén bén sognî, et les microbes wangnî les peumons, li tchvå divént poûssif.
Sognaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]do tins k' a stou
[candjî | candjî l’ côde wiki]Po l' schaper, on lyi cujheut do grin (aprume do rgon) k' on lyi tapéve dins l' batch por lu houmer l' wapeur.
On l' pleut refoumer avou del måvlete u do fén souke.
El faleut ravôtyî comifåt avou ene coviete.[8]
après 1950
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li må si rfwait corade assez avou ene pikeure di penicilene.
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]
- ↑ Po totes les disfondowes do mot, loukîz l' ALW al notule 15 136; les cognes coinreces sont rlevêyes po ene maladeye des djins, les goyes, mins c' est l' minme mot.
- ↑ Li mot shonne esse todi pluriyal e walon, mågré des ortografeyes å singulî dins E1.
- ↑ Po mete di l' adire avou les goûmes ås djins.
- ↑ cro E145, dandjreus on scawaedje di *crop′, croup′.
- ↑ (en) https://www.msdvetmanual.com/respiratory-system/respiratory-diseases-of-horses/strangles-in-horses
- ↑ C103 p. 28.
- ↑ C20 p. 78.
- ↑ 8,0 et 8,1 S28 p. 29.
- ↑ Did la l' lomaedje croupe ki dene on stofmint parey ås efants ki l' atrapént (divant les eploctaedjes oblidjîs); tuzez ossu a l' alomåcion inglesse «strangles» (sitronnaedje).