Stîle grammairrece

Li stîle grammairrece, c’ est l' manire d’ adjinçner ene fråze, tot prindant dipus ou moens di viebes ou d’ sustantifs ou d’ addjectifs ou d’ adviebes.

On î fwait moussî ossu li longueur del fråze, et l’ nombe di coplemints.

Li stîle gramairrece est diferin d’ on lingaedje a l’ ôte. Gn a eto bråmint d’ adire inte li ci des lingaedjes foirt sipårdous et li ci des ptits lingaedjes.

Sacwants piceures do stîle grammairrece walon

Uzaedje di viebes puvite ki d' sustantifs

Li stîle ås viebes est pus tipike ki li stîle ås sustantifs, tot å contråve do francès.

Egzimpes di ratournaedje francès / walon avou passaedje d' on stîle ås nos (francès) a on stîle ås viebes (e walon)

• C’est un veau de 10 jours avec tuméfaction de l’ombilic => C’ est on vea d’ djh djoûs avou l’ botroûle houzêye.
• L’incident a eu lieu à l’occasion de la célébration du nouvel an juif, Yom Kippour. => L’ acro s’ a passé tins k’ i fiestixhént l’ novelan djwif, k’ i lomèt Yom Kippour.
• Un bon tassement des terres est nécessaire avant d’envisager la construction d’une terrasse. => I fåt k’ les teres si balexhe comifåt divant d’ poleur fé ene pavêye.
• (ironiquement) - merci pour votre non-réponse. => (mocreçmint) - merci di n’ mi nén aveur respondou. 

Uzaedje d' addjectivires purade ki d' addjectifs

Les addjectifs savants sont purade replaecîs pa des addjectivires. C' est çoula k' esplike e pårteye li waire d' addjectifs dins le pårlaedjes espontanés e walon. 

Egzimpes di ratournaedje francès / walon avou passaedje d' èn addjectif savant (francès) a ene addjectivire (walon)

• fr. scolaire ; wa : e scole, di scole, po li scole.
• fr. potentiel : wa : ki pôreut esse :

Uzaedje corant des adrovires

Cwand l’ sudjet n’ est nén defini, on eploye pus voltî ene sintake avou ene adrovire

• Dins nosse viyaedje, ene famile di Siryins vént sovint briber ås ouxhs. => Dins nosse viyaedje, gn a ene famile di Siryins ki vént sovint briber. 
• Ene djin ki dj’ kinoxhe bén m' a dit => N a ene djin ki dj’ kinoxhe bén ki m' a dit.

Stîle riviersé

C' est cwand on boket del fråze rivént a ene plaece k' on n' l' atind nén. Ene sacwè rcopieye del powezeye e francès. C' est sovint po fé ene rime (u ene axhiltance).

egzimpe di droet coplemint ribouté e-n eri

Dji n' sai si l' feu griyeus n' djetrè nén s' blame / Ki lyi grafrè foû do coir l' åme.

Li fråze ratindowe sereut:

Dji n' sai si l' feu griyeus n' djetrè nén s' blame ki lyi grafrè l' åme foû do coir.

Egzimpe di coplemint nén direk

Li Pesse (pusk’ i l’ fåt tolminme lomer pa s’ no) / (…) Di ç’ tins la fjheut ås biesses li guere

L' emantchåjhe normåle sereut:

Li pesse fijheut l' guere ås biesses.

Egzimpe d' adviebe di vierbire

…sins k' evoye, dji n' coure / Foû d' vos mwais toûs.

Li sintake rawårdêye sereut:

…sins k' dji n' coure evoye foû d' vos mwais toûs.

Egzimpe d' infinitif ridjeté dirî s' complemint

Mins leyans l' a bon conte aler / Pårlans seulmint di s' djubilé

On ôreut pus coranmint:

Mins leyans l' aler a bon conte.

Ki, vaici, on pôreut djåzer do metaedje di l' infinitif al fén d' fråze, a môde tîxhone, k' on rtove ossu dins l' viye tchanson «Dj' a m' tabeur»

N' aveut k' ene tote pitite troye / Ki n' saveut si cou moenner.

estô di:

N' aveut k' ene tote pitite troye ki n' saveut moenner s' cou.