Tchôcaedje di l' avala

Li tchôcaedje di l' avala, c' est cwand ene ene grosse biesse (tchivalidîs ou roemiants) a-st avalé ene sacwè ki dmeure astok e mitan do buzea d' avala.

Li tchôcaedje di l' avala, c' est ene des pus laidès strapances po les årtisse ki sognnut les tchvås ou les vatches.

Tchôcaedje di l' avala ås tchvalidîs

Cåzes

Les tchvås, les moulets et les ågnes si polnut tchôkî des sacwè nén avalåves e l' ecdût do stoumak. C' est des carotes di mayisse, oubén des cawes di betråle, ou des setchès pules di betråle, ou des peletes di laton. Li stopa si fwait sovint sol dizo do hatrea, a l' intrêye del pwetrene.

Senes del maladeye

Li tchvå ecrouké s' arestêye di magnî, s' ewaere, et rmowe les orayes. I glete et l' raetchon ripasse pa les narenes, avou des flibotes d' amagnî.

On sint sovint bén l' coir etrindjir sol dizo do cô, a hintche. Po les deurès sacwès, (carotes di mayisse, oubén des cawes di betråle), a l' intrêye del pwetrene; po les pules ou l' laton, so tote li longueur do cô.

Médiaedje

• 
  tchôcaedje di l' avala (houzaedje sol dizo do cô) d' èn ågne
• 
  rinådaedje d' amagnî pås narenes
• 
  buzea d' avala drovou avou les pules di betråle ki rivnèt foû
• 
  touwea stitchî dins l' buzea d' avala po rbôrer les pules eviè li stoumak avou l' traitoe po vey si l' aiwe passe
• 
  pules vinowes foû do buzea d' avala

Tchôcaedje di l' avala ås roemiants

Cåzes

navea (li clé dene si mzeure) k' a stî avalé tot rond d' ene vatche

Les vatches avalnut cobén tot ronds des naveas, des canadas, des pemes, des tomates, des orandjes. Cwand i sont trop gros, i dmornut a stok, sovint a l' intrêye di l' avala, so li dzeu do hatrea.

Senes del maladeye

Li vatche ki s' a tchôkî ene sacwè e gozî saye di l' avaler, maweye dins l' vude, tosse kecfeye. Bénrade, ele va boscheter (gonfler). Si l' buzea est pår ristopé, ele va crever dins l' eure ki vént si on nel trawe nén.

On sint åjheymint li coir etrindjir sol dizeu do cô, a hintche. Po nd esse seur, on pout passer l' touwea d' avala, ki vént buker so li stopa.

Médiaedje

Po cmincî, l' årtisse va trawer l' panse po solåcyî l' biesse k' est djus d' shofla, ca l' boschetaedje l' espaitche di houmer l' air.

Adonpwis, i va aschoûte li cofe coistrece, ca gn a des acleveus k' ont sayî di fé passer li stopant cayet avou des buzes nén foirt verdjante, et aler trawer l' buzea d' avala la k' i toûne a l' intrêye del coistrece. Des ôtes ont etoné di l' ôle k' a motoit moussî e peumon.

Pu passer ene ployante buze di fier po vey la k' est li stopaedje, et sinte s' il est foirt astoké u nén. S' i s' dene, on l' pout rtchôkî directumint dins l' panse. S' il est foirt astoké, våt mî edoirmi l' biesse al silazene, et ratinde on cwårt d' eure divant d' fé l' operåcion.

Dinltins, gn aveut sol comiece des droukes (scopolamene) ki fjhént rbouler l' coir etrindjir eviè l' boke. Ele n' ont pus stî vindowes dispu les anêyes 1980.

Si li stopa est tot près do trô d' avala, on pout co sayî del fé rivni dins l' gueuye tot pressant sol gavêye. Pu l' aler rcweri å fond del boke, après awè metou on cougnet dintrece especiå po n' si nén fé hagnî.

On n' frè des droukes (antibiyotikes et dizefouwants) ki si on est seur ki l' operåcion n' a nén cschiré l' buzea d' avala. Ni k' les djins n' ont nén etoné des ôlmints k' årént cåzé ene peumoneye d' ecroucaedje, todi foirt griyeuse.