Ahiket
L' ahiket, c' est on mot d' linwincieus ki mostere li shuvaedje, dins on mot u inte deus mots, di deus sons riprezintés pa des voyales u naziåles.
E rfondou walon, on n' a cåzu pont d' ahikets.
L' ahiket dins les accints do walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins les walons coinreces, end a cåzumint pont nerén sol walon do Levant, ni do Mitan ni do Coûtchant.
End a assez bén sol Basse Årdene.
Ristopaedje des ahikets
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li ristopaedje des ahikets, c' est ene piceure foirt tipike do walon.
On ristope les ahikets avou ene dimeye cossoune (Y u W) u kécfeye avou èn amoyante H (H <=> Y), on N, on L, on Z.
Li ristopaedje di l' ahiket inte deus mots dene ene lete di beloyance.
- po + aveur => po-z aveur; on + a => on-z a
- dj' a + avou => dj' a-st avou
- vo + ome => vo-n ome; e + on moumint => e-n on moumint; e + Almagne => e-n Almagne
Inte ene betchete (a-, di-) et on bodje ki cmince pa ene voyale, on-z a on ristitchî Z u on ristitchî N.
- betchete di- + bodje ôre" (bea arindjmint) => dizôrner
- betchete a- + bodje oder" => anoder; + bodje air => anairi
- betchete e- + bodje usteye => enustiyî; + bodje air => enairi
Mins padecô, ene amoyante H.
- betchete a- + bodje francès "aise" (åjhe) => ahessî
On eploye eto timpesse les ristopaedje d' ahiket dins les noûmots do walon.
Pacô, gn a on ribetchfessaedje do R ki va avou :
Li ristopaedje d' èn ahiket, shuvou d' on riscôpaedje moenne pacô a des noveas djivions.
Egzimpe d' ahiket e walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]Rifondou walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]I dmane sacwants ahikets e rfondou walon :
Walons coinreces
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins les accints del Basse Årdene, gn a sovint des ahikets
- dj' é o.u frèd (dj' a yeu froed)
- il est droldumint a.essé (il est droldimint ahessî); nin a.euré
- go.urlî (gorlî, lidjwès gohèrlî)
L' ahiket dins des ôtes lingaedjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]francès
[candjî | candjî l’ côde wiki]E francès, l' ahiket si mostere pacô pa on I-deus-ponts (ï) : * Caïn.
Des ôtes côps, gn a rén :
- engluer
Gn a eto èn ahiket avou les mots fwait avou ene betchete et on bodje ki cmince pa ene shoflêye H.
- enhardi
piersan
[candjî | candjî l’ côde wiki]L' ahiket egzistêye eto e piersan. Il î est ristopé pa Y et W.Rahouca ?
Hårdêye difoûtrinne
[candjî | candjî l’ côde wiki]- L' ahiket e si ristopaedje (e francès, dins l' grosse croejhete da Hendschel)