Aller au contenu

Tetanosse

Èn årtike di Wikipedia.
(Redjiblé di Clostridium tetani)

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "tetanosse", alez s' vey sol Wiccionaire

ene djin k' a l' tetanosse
ene vatche crevant do tetanosse

Li tetanosse, c' est ene maladeye des djins et des biesses ås tetes.

C' est ene maladeye des musses, ki sont sorroedis, di cåze d' ene tocsene ki vude d' ene bactereye, Clostridium tetani. Cisse-ciale evilmêye les plåyes ki n' ont nén stî bén rnetieyes.

Cåze et mecanisse

[candjî | candjî l’ côde wiki]
Loukîz a : Clostridium tetani.

Li bactereye ki cåze li tetanosse va djermer dins l' plåye apostumêye. Ele va produre ene tocsene ås niers. Cisse-ciale si va aler aplaker sol coron des niers å djondaedje nier-musse. Ele va esse agolafêye dins l' acsone et rmonter l' nier eviè l' celule nierveuse disk' å cervea. Lavola, ele va espaitchî les neurones di produre des nevromessaedjîs (come li Seur Gama-Amino-Butirike u l' glicene) ki permetnut li disroedixhaedje des musses.[1]

Tetanosse ås djins

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les prumîs senes avegnnut deus a vint djoûs après l' rascråwaedje del plåye. Divant les eploctaedjes a tertos, ça arivéve cobén ås payelinnes et ås påpåds djusse nexhous.

Å prume, n a-st on sorroedixhaedje des musses del djoixhe. Ça fwait ki l' malåde ni sait pus drovi s' boke. Did la l' alomåcion del maladeye e-n inglès: «cozowe boke» (locked jaw).

Li sorroedixhaedje des musses va wangnî l' hatrea ki va esse haetchî e-n erî. Docô après, c' est tot l' dos ki va esse tinkyî et årvolou, a môde di tchame. C' est çou k' on lome di l' opistotonosse.

Adonpwis, li roedeur si va aler mete å cour ey ås musses do cofe coistrece. Çou ki fwait k' el djin va sofoker et sovint mori.[2]

Tetanosse ås tchvalidîs

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les biesses ås shabots, c' est les biesses ås tetes les pus coixhes eneviè l' tetanosse. Ki: les tchvås et les moulets sont pus sovint acsûts k' les ågnes.

L' ouxh d' intrêye do microbe, ça pout esse ene pitite plåye k' on n' voet nén: mwais feraedje å marixhå, froyaedje do haernaxhmint, epîtoe trop seré. I pout eto shuve ossu ene operåcion må fwaite, come li hamlaedje pa des amedeus nén scolés. Li covaedje deure ene a troes samwinnes

Onk des senes les pus timprou, c' est l' vinaedje-foû reflecse del troejhinme påpire cwand on fwait on brut ou on mouvmint ki sbare li biesse (classicmint, ene tchicnåde divant ses ouys).

Gn a eto èn alårdjixhmint des narenes. Les orayes sont dresseyes et l' boke est come eclawêye. Li cawe est levêye.

Gn a èn alårdjixhmint do soûmint d' astampaedje.

Cwand l' biesse tome al tere, on nel sait pus rastamper. L' opistotonosse est clair, avou l' hatrea haetchî e-n erî, les pates di dvant viè li dvant et les cis do drî viè l' dirî.

Li biesse creve dins les cénk a dijh djoûs après l' prumî sene.[3]

Tetanosse ås rodjès biesses

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les bovrins fwaiynut pus rålmint do tetanosse. Ça pout ariver après ene evilmaedje del botroûle ås veas novea-nés. Ås pus vîs veas, li maladeye shût ene coixheure.

Å cmince, les veas alårdjixhnut leu soûmint d' aspoye, a môde d' ene gade di mnujhî.

Tetanosse ås blankès biesses

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Tetanosse ås tchéns

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Hårdêye difoûtrinne

[candjî | candjî l’ côde wiki]
Commons
Commons
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou l' tetanosse .
  1. (en) Wikipedia inglès.
  2. (fr) Jacques Escalier et ses aidants, Biologie, Fernand Nathan, Paris, 1977, p. 33.
  3. (en) D.C. Blood, J.A. Henderson, O.M. Radostits, Veterinary Medicin, Baillière Tindall, London, (5inme ed., 1979, ISBN 0-7020-07-18-8, p.438-441