Jean Guillaume

Jean Guillaume

I gn a co pont d' imådje dizo licince libe so les Cmons. Si vos nd avoz ene po nozôtes, eberwetez-l' vaici, et merci co traze côps.

Skepiaedje	28 d' octôbe 1918, Fosse-li-Veye
Moirt	9 di fevrî 2001, Nameur
Nåcionålité	Bedje
Activités	scrijheu, professeu d' univiersité, romanisse

WIKIDATA

Coviete do scrinea avou les troes plakes lazer des arimés da Jean Guillaume

Jean Guillaume, c' esteut on scrijheu et rcwereu sol walon.

Il a skepyî e 1918 a Fosse ey a morou e 2001. On l' lome å pus sovint: "li pere Guillaume".

Dins l' civil, il esteut djezwite, et professeur d' univiersité, a Lovén, pu a Nameur.

Vicåreye et ouves

Come sicrijheu, a-st eplaidî: des ramexhnêyes di rimeas: «Disk' å solea» (1947), "Gregnes d' awousse" (1949), «Årzeye» (1951). Ces bokets la eyet des noveas fourît rashonnés divins «Œuvres Poétique Wallonnes» (1989). On dierin rascodaedje, «Padrî les hourêyes» a stî rpubliyî après s' moirt (2001 & 2012), et tos ses scrijhaedjes, k' i lét lu-minme, ont stî metous so troes plakes lazer (2003).

Li Djan Guillaume a pår candjî l' livea estetike del powezeye walone, tot bastixhant ses powinmes so des imådjes, nén so des accions, avou on stîle foirt ramassé: nén on mot d' trop. Å cmince, ci fourit ene pitite revolucion, et cwand il a prezinté ses prumîs bokets azès Relîs Namurwès, i s' a fwait rwaitî d' cresse.

Coviete di "Disk' å solea"

Mins bénrade, ene trope di pus djonnes fijheus d' rimeas d' après Nameur (Georges Smal, Victor George, Émile Gilliard, Lucien Somme) si vont fé ecoraedjî et rcoridjî på Djan Guillaume.

Les sudjets da J. Guillaume, c' est l' vicaedje en on viyaedje té k' i l' a cnoxhou cwand il aveut moens ki 12 ans. Por lu, li walon esteut aloyî a ç' civilizåcion la. Si n' a-t i måy divizé, dins ses scrijhaedjes e walon, di bokets di s' veye come grande djin, a Lovén, Nameur u a l' etrindjir (Itåleye).

Come ricwereu sol walon, Djan Guillaume a studyî et-z eplaidî les ouves da Michel Renard, Georges Willame eyet Franz Dewandelaer, troes scrijheus d' après Nivele.

Foû do walon, esteut eto on fén corwaiteu di des powezeyes e francès, inte di zeles, les cenes da Nerval eyet Van Lerberghe.

Lives da sinne

• Disk' å solea (Djusqu'au solia) (1947)
• Gregnes d' awousse (1949)
• Årzeye (Aurzîye) (1951)
• Œuvres Poétique Wallonnes (1989)
• Padrî les hourêyes (Padrî l's-uréyes, eplaidî après s' moirt e 2001 dins les Cayés walons, pu replaidî come live e 2012.

Sacwants powinmes do pere Guillaume

Les grands tchårs

Les grands tchårs ont rpassé

Epoirtant l' esté.

I gn a pus k' des steules

Mierseules come des aveules

Mafes et berôdîs

Sont plins a brotchî.

Et l' clotchî soune a moirt

Todi pus foirt.

R.I.P.

tot seu dins l' oto di s' pa, k' i fjheut ene froedeure di tchén, Djan, 10 ans, voet passer on mo ptit etermint, dins on ptit hamtea, å mitan des tchamps

L' etermint

Passe påjhirmint

Åd triviè del campagne

Po ndaler

D' on pas hodé

Rpiker l' vî cousse el daegn.

Waire di djins;

Sacwants vijhéns

Po roter padrî l' coir.

Et po rdire

A ds ôtes k' ayir:

"Ça fwait k' Batisse est moirt".

Corwaitaedje di si powezeye

Li powezeye da Jean Guillaume est dandjreus li cene k' est li dpus addé les ptitès djins, tot s' siervant li dpus d' leu cauzaedje.

Les tinmes sont les cis do monde des viyaedjes, aprume d' ene cinse.

Mins pacô, li scrijheu rishonne a on terorisse, distrujheu pol seu plaijhi d' distrure…

Dj' end a m' sô

D' esse tofer al laxhe come on boû !

Dji vou coscheure, dji vou comoure !

Dji vou broûler les moyes di four.

Pol plaijhi

D' vey evi,

Fé tot sclater,

Fé tot sketer.

…foircixheu d' comere…

Froxhî les fruts a tinrijhon

Råyî les florijhons

…et al fén, camicåze.

Mins s' on vout, k' on m' mostere li pougn,

K' on m' margougne

Et k' on m' sikete

Disk' al betchete.

Si avuzion del nateure do walon

Li Pere Guillaume a todi dit qui l' walon esteut moirt avou ses djins.

Dins l' responda a Pierrot Dufaux (plake 1 des eredjistrumints d' ses ouves), i ricnoxhe k' i n' såreut cåzer walon divant les djins k' i n' kinoxhe nén (pår el radio). Dins s' tiesse, li walon est assoçné a on monde k' a disparexhou. C' est dansdreus ciste idêye la k' i mostere, dins «Padrî les hourêyes» divins ces vers ci (p. 20) :

Evoye tos les nos : Zande, Felisse;
Gn a pus d' "ké novele" ou d' "kediss"
Kî vloz k' on atôtche e tournant ?
Pus ene djin po lyi dire "moman".

Hårdêye difoûtrinne

• Ene pådje sol pere Guillaume (so l' Aberteke)
• Li Wiccionaire si rsieve di sacwantès fråzes da Jean Guillaume po-z enimådjî des mots k' i gn a.