Guere d' Oucrinne (2022)

dierinnès pôzucions

El Guere d' Oucrinne, ubén sovint lomé "Abrocaedje des Rûsses e l' Oucrinne", c' est èn evayixhaedje di l' Oucrinne pa l' årmêye rûsse ki cminça li 24 di fevrî 2022.

C' est l' pus grande guere ki s' passa e l' Urope dispu l' deujhinme guere daegnrece.

Cotoû

Mape des payis assoçnés a l' OTAN, istoricmint

Stindaedje di l' OTAN viè l' Levant

Dispu 1990, l' OTAN si raprepeye del Rûsseye, tot-z assoçnant des payis k' estént, divant çoula, dins li stindêye di dominåcion sovietike (Pake di Varsoveye).

Revintreye orandje et shûte

Li revintreye orandje di 2004 amoenna å povwer des politikîs ki n' estént nén amiståves avou l' Rûsseye. Mins les camaerådes di Moscou riwangnît les vôtaedjes di 2010, disk' ås rclamaedje del Plaece Maiden e 2013, et li skiftaedje evoye do prezidint k' esteut po les Rûsses (Yanoucovitch) e moes d' fevrî 2014. Adon, les deus provinces do Levant ni volît pus shuve li novea govienmint d' Kiyev, et askepyî deus cåzu-estats (di Louganse et Donetse). Dismetant, e moes d' måss 2014, li Crimêye si raloya (voltrûlmint u nén) al Rûsseye, si disraloyant di l' Oucrinne. Ci fourit co ene pire e l' roye inte les deus afronteus, rûsse et oucrinnyins.

El Rûsseye sotna les dislaxhiveus des republikes di Louganse et Donetse. Eto, on pout dire ki l' Oucrinne eyet l' Rûsseye estént ddja e-n ene sitouwåcion d' guere (li Guere do Donbasse) dispu 2014, ût ans divant l' abrocaedje di 2022.

Li nazisse e l' Oucrinne

Les djins des provinces do Coûtchant d' l' Oucrinne avént stî margougnîs pa Staline. Si avént i tnou avou Hitler tins del deujhinme guere daegnrece. Les mouvmints nazi-amiståves avént ridivnou veyåves å disrashonnaedje di l' URSS. I prindît pårt å grand djoû al Revintreye orandje. Il askepyît minme des batayons paramilitaires come li batayon d' Azov (edjîstré a Marioupol).

Disrôlmint militaire

avancixhmint (rodje) et rissaetchmint (djaene) di l' årmêye rûsse

Bateus

A	B
Oucrinne	Belarûsseye (ki n' a nén co prindou les åres)
/	Rûsseye
/	Donetse (nén rconoxhou pattavå)
/	Louganse (nén rconoxhou pattavå)
/	ChVK Wagner (årmêye privêye)

Gn a yeu eto des volontaires di sacwants payis d' Urope coûtchantrece ki s' ont stî bate avou les Oucrinnyins. Insi, e moes d' måss 2022, gn a yeu 16 Bedjes k' ont ndalé sol front.

Etrevéns

Li Rûsseye abroca so l' Oucrinne li 24 di fevrî. Çoula so troes fronts. Li prumî, a Bijhe, eviè Kiyev. Li deujhinme, a Nonne, a pårti del Crimêye. Eyet l' troejhinme å Levant eviè Xharkiv, et tot pårtant des provinces dislaxhiveuses di Louganse et Donetse.

L' evayixhaedje di Marioupol a stî l' pus dustrujhant.

Li rboutance des Oucrinnîs åtoû d' Kiyev shonne awè sbarer les Rûsses. Al fén do moes d' måss, il abandnît l' esseraedje di Kiyev. Des crimes di guere fourît ricnoxhous dins les veyes ocupêyes e moes d' måss, metans a Boutcha.

Adonpwis, li Rûsseye va-st ocuper tot l' Levant et l' Nonne di l' Oucrinne, tot s' rissaetchant del province di Xharkiv. Mins les Oucrinnîs ourît co des foices assez po contraker, pår dins les payis ocupés (esseraedje di Limane li 1î d' octôbe).

• 
  atacaedje d' on viyaedje dilé Xharkiv
• 
  civils oucrinnyins avou des åres (djaene bressård)

Corwaitaedje del kidujhance militaire

Les Rûsses ont bombårdé des bastimints civils dispu li cminçmint del margaye.

Portant, les lenes di tchmin d' fier n' ont waire sitî aduzêyes. Å mitan do moes d' avri, ele siervént co po berweter les civils come les sôdårds des deus årmêyes.

Efuyaedje

Drapea oucrinnyin e-n on djîsse k' a-st ascoyî des efuyîs a Marbuhan

Gn aveut dipus d' on miyon d' djins k' avént-st efû wôrs d' Oucrinne après ene samwinne di guere. Dins les tréns (po rén) bôgyîs a stritche, les Oucrinnyins ni leyént nén voltî monter les etrindjirs (bråmint des studiants afrikins et aziyatikes). Après on moes, c' esta 3 miyons.

Les payis come li Beldjike et l' Almagne ascoyît voltî les efuyîs. Des ôtes payis di l' Union uropeyinne come li Pologne estît bråmint pus dmefiyants. Mins nerén, li Beldjike ni dna des papîs d' refudjî d' guere k' ås Oucrinnyins, et nén å etrindjirs dimorant e l' Oucrinne. Årvier di payis come l' Almagne, l' Espagne u les Bas Payis, la k' les deus categoreyes d' efuyîs estént metous sol minme pî.

Shuvances

Economikes

Li pris do petrole continouwa a monter timpesse (ådzeu d' èn uro å lite po l' essince e l' mazoute, å cminçmint do moes d' måss).

Les payis d' Urope metît-st e-n alaedje toplin des pûnixhmints economikes disconte el Rûsseye. Li roube disvala pår tré l' prumire samwinne di guere.

Puski l' Oucrinne et l' Rûsseye produjhnut 30 åcint do frumint esporté sol Daegne, li pris des dinrêyes d' awousse a-st ossu gritchî pår les prumîs moes d' l' anêye. Paski les pôrts oucrinnyins avént djoké, peu d' ene atake rûsse. Après èn arindjmint Rûsseye-Oucrinne-Tourkeye-ONU e moes d' djulete 2022, les epoirtaedjes a pårti d' Oucrinne ont polou rataker.

Politikes

E l' fén d' esté, el Rûsseye aveut prindou cwate province å Levant ey a Nonne di l' Oucrinne. Deus d' ces provinces la (Louganse et Doniesse) volént ddja peter evoye foû l' Oucrinne 2014. Li province di Zaporidja a stî evayeye po les Rûsses esse mwaisse del pus grande cintråle nawearinne do payis. Li cene di Kersone po waeranti les voyes po-z ahessî l' Crimêye (aprume e bevåve aiwe).

Ces cwate provinces la vôtît leu raloyaedje al Rûsseye pa on referindom li 27 di setimbe. Mins ci fourit ene sôre di vôtaedje dandjreus arindjî sins libe tchuze des djins (99 åcint d' «oyi»). Cist egolafaedje la n' a nén stî rconoxhou pa l' ONU.

Årvier di çou k' voleut l' Rûsseye, des noveas payis ont dmandé di moussî dins l' OTAN: li Finlande et l' Suwede k' avént dmoré neutes disk' adon.

Shûte del guere

E 2024, li Corêye bijhrece evoya des sôdårds po copler l' Rûsseye.

Dins l' dierin moes di s' goviernance (nôvimbe 2024), Joe Biden leya les Oucrinnîs saetchî des missiles amerikins dins l' cir rûsse.

Hårdêye difoûtrinne

• so Wikisourd: Et cwè, avou l’ Oucrinne ? (idêyes di copineus et d' ene efuyeye)
• so Wikisourd: Bénvnowe ås refudjîs blancs (diferince d' ascoyaedje sorlon l' nåcionålité des efuyîs)