Cwate fis Aimon
_copy.jpg)
Les cwate fis Aimon, c' est ene tchanson d' djesse kinoxhowe el France ey el Beldjike (Walonreye et Flande), mins eto e l' Almagne, e l' Itåleye, ezès Bas Payis et minme e l' Inglutere.
C' est li spoûle di cwate frés ki l' mononke aveut stî touwé pa Tchårlumagne et ki s' volént rvindjî.
Il alént a cavale so li tchvå Bayåd.
Gn a ene posteure modiene do tchvå Bayåd avou les cwate fis Aimon so Mouze a Nameur, dilé l' pont d' l' Årdene. N a-st èn ôte monumint eto a Oû-l'-Grand (Fontinne des cwate fis Aimon). E payis flamind, end a Termonde; ezès Bas Payis a Nijdorp, dins l' Guele.
Les cwate fis Aimon sont pacô cités dins les fåssès tchesses.
On lzî a fwait leu (fåsse) tombe å Dominne di Tchevtogne.
Longueur del tchanson d' djesse
[candjî | candjî l’ côde wiki]El France, lu pus vî live kinoxhou al Bibioteke Nåcionåle, avou doze meye vers, a stî imprimé a Liyon e 1493 pu rimprimé a Limoges, a Montelimård et a Epinal.
Modêyes di tchaeke payis
[candjî | candjî l’ côde wiki]Come les ôtes tchansons d' djesse, l’ istwere des cwate fis Aimon a passé les frontires et apicî des rawetes dins tchaeke pays. Pacô, on rcandjive minme les nos des eros.
Walonreye
[candjî | candjî l’ côde wiki]El Walonreye, on fwait sôter Mouze å tchvå Bayåd a Dinant, et s’ no a dmoré å rotchî k’ il a swè-dijhant scoté a deus.
A Buznol, on cåze do tchestea d’ Montåban dou çki les cwate fis Aimon årént dmoré. A Rûle, gn a èn åbe especiål avou cwate bodjes kitwardous ki s’ elaxhèt, ki poite lu no d’ "åbe des cwate fis Aimon".
El Flande
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins l' porcession do tchvå Bayåd (adjeyant d' bwès) a Termonde et Malene, li tchvå Bayåd si lome "Ros Beiaard".
Almagne
[candjî | candjî l’ côde wiki]E-n Almagne, on djåze des "Haimonskinder". On plaece li fén do boket avou l' moirt da Runåd d’ Montåban a Cologne. Mins les troveus almands î ont metou des noveas tchaptrês.
Inglutere
[candjî | candjî l’ côde wiki]E-n Inglutere, on trouve ene istwere pår diferinne, datêye di 1535.
Bas Payis
[candjî | candjî l’ côde wiki]El Holande, on vind co, ådjourdu, on ptit live , « Vier Heemskinderen » ki raconte l’ istwere des cwate fis Aimon et do tchvå Bayåd.
Il ont leu posteure a Nijdorp, dins l' Guele.
Itåleye
[candjî | candjî l’ côde wiki]E-n Itåleye, Runåd d’ Montåban est Itålyin et tot s’ passe dins l' payis minme.[1]
Li tchvå Bayåd si lome "Bayardo".
Racourti del sipoûle
[candjî | candjî l’ côde wiki]Bouve d’ Aigurmont, lu mononke des cwate fis, esteut on waslet da Tchårlumagne. Il aveut rfuzé du fé åk ku l’ Impreur lyi aveut cmandé. Ladsu, l’ Impreur lyi evoye on messaedjî po l’ houkî al coû mins Bouve fwait assaziner l’ messaedjî.
Adon, Tchårlumagne lyi evoye su prôpe valet, Lohî. Bouve l' ahesse, avou. Araedjî, Tchårlumagne lyi fwait one guere sins rlaye. Pu lyi dire k' i vont arindjî les bidons, mins, toursiveuzmint, li fé apicî et assaziner po trayixhaedje.
Les frés da Bouve, inte di zels, Aimon, li pere di nos cwate valets, n’ ont rén trové a rdire et dmorer fideles a l’ Impreur. Tchårlumagne esteut contin, et mete so pîs one grande fiesse po fé årmer cavlîs les cwate valets Aimon : Runåd, Alård, Guichåd et Ritchåd.
Tins dol fiesse, on boet bråmint, pu on s' margaye, tot rivnant sol l' assazinaedje da Bouve. Et Runåd towe Bertolea, on neveu da Tchårlumagne. Po schiper evoye, shofele et Bayård, si tchvå, arive ås pîs des montêyes di l’ intrêye. Les frés hoplèt tos les cwate so lu tchvå et s' såver dins l' grand bwès d’ Årdene.
Tchårlumagne rashonne si consey et mancî d’ moirt li ci k’ aidrè ou catchî les cwate fis Aimon. Minme li pere doet djurer di n’ les nén rçure, di les livrer s’ i les pout djonde, di n’ pont lzî dner di scours et di nelzî måy diner l’ djîsse dins ses dominnes.
Dins les bwès, les cwate frés si nourixhént du crowe tchå tote crowe et boere l’ aiwe des rixheas. Il ont minme touwé leus tchvås, onk a onk, po les magnî. Mins nén Bayåd, come di djusse. I pasront inla set ans dins des croes et les sofrixhances.
Mins on djoû, so on côp d’ tiesse, i cwitèt l’ Årdene et s’ azårder so les teres di leu pere. I sont télmint candjîs et moussîs come des gobieus ki l’ mere les prind po des pelrins rivnant do pierdou Levant et n' les rconoxhe nén.[2]
Sicrijhaedjes so les cwate fis Aimon
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Bayåd (Bayârd), ene pîce radiofonike e walon da Jean Bauduin.
- Djeu sinnike da Frédéric Kiesel, creyé al Nouve-Abai e 1967.
- Li paskeye tote etire (riscrîte pa Emile Pècheur, avou l' accint do Bork
Sourdants & pî-notes
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ E. Pècheur "Li paskeye des cwate fis Aimon et do tchvå Bayåd", Li Rantoele l° 51, erî-såjhon 2009.
- ↑ E. Pècheur, come cial ådzeu.
