Li bidete da Colas (arimé)

Lĕ bĕdète d'à Colas

Li bidete da Colas (Lĕ bĕdète d'à Colas), c' est on long arimé, a môde d' epopêye e l' campagne, sicrît pa Louis Henrard. Li powinme serè eto lomé l' «epopêye Colas-Poyete».

Eplaidaedje

Il a stî eplaidî come limero 12 (li dierin di ces trevéns la) dins l' Coleccion Haust di scrijhaedjes e walon e 1949 pa Élisée Legros eyet Maurice Piron. Ces-ci avént rprins l' ovraedje foirt avanci pa Jean Haust.

Avou l' epopêye Colas-Poyete, gn a èn ôte compôzucion do scrijheu, «Après l' oraedje», la k' i raconte li djoû k' il a ristî dins les rwenes di s' viye måjhon.

Li live finit pa on motlî foirt interessant, k' a rçût l' limero C69 dins l' djivêye des motîs do walon.

Mins divant çoula, gn aveut dedja on boket k' aveut parexhou dins les Cayés walons (l° 45, 1943).

Istwere do papîscrît

Li scrijheu a cmincî a scrire e walon e 1937. Dandjreus k' il a-st ataké ciste epopêye la dins les anêyes d' après. Li powinme esteut tot fwait e moes d' may 1940. Mins tins d' l' abrocaedje des Almands (Deujhinme guere daegnrece), ces-ci vont bouter l' feu al måjhon Louwis Henrard (c' ere li 16 di may). Tote l' ouve do scrijheu a stî anixhilêye, evoye ezès foumires.

E moes d' setimbe 1940, li scrijheu, disbåtchî erva dins s' måjhone. Après awè ataké l' Bon Diu di permete des sfwaitès waeraxhreyes, i s' riprind, ahoukî k' il est pal «Råjhon»:

Vo m' la, ni t' esbare nén. Dji so l' Råjhon dit-st ele.

Dj' a ratindou k' l' oraedje soeye a pô près passé.

Divant di t' fé vizite.

Ci côp la, Henrard riprind coraedje et s' va-t i riscrire tote si epopêye. Adon, l' evoyî a Jean Haust ki va bouter dsu. Cwand ci-ci mourt e 1944, l' ovraedje esteut ddja cåzu presse po ses shuveus el saveur eplaidî, cénk ans pus tård.

Tinme

I raconte li paskeye d' ene wadjeure inte li prôpietaire d' ene cavale, Colas, ene pitite djin do payis d' Perwé, eyet Tchantchès, li scretaire cominå, on disfindeu do novea tchmin d' fier.

Colas, c' est èn amedeu, et fé ossu totès sôres di ptits mestîs. Il est vî djonne ome, et viker avou s' sour. I louke si cavale, k' i lome Poyete, come ene djin.

I vont adjinçner ene coûsse inte li bidete, Poyete, eyet l' trén.

Poyete, c' est ene cavale di bidet, k' a ddja wangnî totes sôres di coûsses avår la.

Va-t ele poleur aler pus rade k' on trén al wapeur ?

Dins tos les cas, ci serè on londi d' dicåce nén come les ôtes a Perwé.

Li londi del dicåce, c' est todi l' minme afwaire

Les djins, nantis, l' cour wake, doimnut disk' a prandjire.

On a tûtlé del keute, do france ou bén do doûs,

Rôjhné tote li djournéye et dansé disk' å djoû.

Mins po ç' grand londi d' fiesse, tot timpe låtchant l' tîclete,

Les djins estént so pî. C' esteut l' djoû da Poyete.

Plaçaedje dins l' espåce et dins l' tins

C' est ene espoûle ki s' passe e 1865, l' anêye ki li tchmin d' fier a avnou a Perwé. Kécfeye ki li paskeye s' a passé podbon. Elle åreut stî wårdêye come racontroûle, ey adon riscrîte pa Louwis Hinrård.