Ome å havet

(dessinaedje da Benoît Lallemand)

L' Ome å havet (on dit eto l' ome å hé, l' ome å cro, li Pépé Crotchet), c' est on crodjambot ki dmeure dins les aiwes, les pousses, evnd., et k' apice les efants ki vnèt trinner djondant.

Discrijhaedje di l' Ome å havet

• A Floravile, on l' discrît come ene laide biesse, plinne di grands poys, tote noere, avou ene grosse tiesse, des gros ouys, des grands dints, et deus grands crotchets; on l' lome Hinri Crotchet. I vike dins les parfondès aiwes di Smwès, eter li Bwès des Malådes et li Båraedje di Mårténwé. Tot bodjant d' plaece, i fwait des ptitès waches et des rondions dins l' aiwe, et on ôt on brut come l' aiwe ki disgolene d' ene pompe. I voyaedje sovint cand les aiwes sont grosses après èn oraedje u å rlén. Cwand k' i voet èn efant ki s' pormoennéve tot seu åd dilong del rivire, i rexhe foû d' l' aiwe, apice l' efant avou ses grawes et l' assaetche po l' neyî. Mins cwand k' i voeyt ene grande djin, il a peu et peter å diåle, et s' aler catchî bén lon, e bwès des Spious. E l' esté, i n' si oizeut mostrer, ca i gn aveut trop di djins tot do long d' l' aiwe.

Sourdant: Paul Siméon.

• A Sint-Houbert, l' Ome å havet, c' est ene feme ki s' lome Mareye Crotchet. C' est ene mwaijhe et metchante biesse ki vike dins les aiwes et ki waite d' apicî les efants et les hertchî avou leye. Elle a deus grands djaenes dints ki passèt foû d' ses lepes et des mwins avou des ongletes ås cwate doets.

Sourdant: Emile Pècheur.

• A Transene, li Pépé Crotchet, c' est on tolu, foirt laid, k' a ût crawieus doets, avou ene pea po lzès rapåmer, et deus grands dints. I s' pout candjî a rinne, a trawe-pî et a araegne d' aiwe. Les efants ki vont l' long des aiwes si fjhèt emacraler, et on bea djoû, i les apice et i les neye, tot lzî kernaxhant tot l' coir.

Sourdant: Lucien Mahin.

• A Ôtchamp, Mareye Crotchet, c' esteut ene noere feme k' apicive les ptits efants avou s' crotchet et ki les neyive. Ele si pleut candjî e gurnouye u e crapåd, udonbén e rogne d' aiwe.

Sourdant: Omer Marchal.

• A Moustî, c' est eto l' feme å havet k' i gn a la dins Sambe. Elle apice les djambots et les stitchî dins s' grand saetch.

Sourdant: Émile Gilliard.

Tos les nos di l' Ome å havet

Nos avou l' mot havet

On lzès trouve purade dins l' Eter-Sambe-et-Mouze et al Fåmene.

• L' Ome å havet
• Li Måhavet (riscôpaedje).
• l' Ome å grand havet (so l' Aiwe-d'-Heure).
• Li Boulome å havet. (Disfondowes: li Boulomavo, li Boulomavë.
• El Vî ome å havet.
• Li Laid ome avou si havet
• Li Pere å havet,
• Li Pere ås havets (end aveut sovint deus), (Disfondowes: li Pérazavè, li Pérazavô).
• Li Pepé Havet
• Li Feme å havet (so Basse-Sambe).
• li Grand-mere å havet

Nos avou l' mot "hé"

e Roman Payis et el Hesbaye.

• L' Ome å hé
• L' Ome avou s' hé (Disfondowes: l' Ome avou s' yé) (Hélicene, Séntru, Hélicinea, Yasche.
• Li Laid ome avou s' hé (Pîtrin)
• Li Vî ome avou s' hé (a Bdjîlé, a Rmicoû).

Nos avou les mots cro et gritche

On lzès trouve purade el Hesbaye.

• L' Ome å cro.
• Li Laid ome å cro (ås Walefes).
• Li pé å gritche (so Hoyou), ricomprin e francès L' hypocrite).

Nos avou l' mot crotchet

Bråmint el Basse-Årdene, mins eto ôte pårt.

• Li Pépé Crotchet (aiwe di Smwès, Aiwe-di-Lesse, Mouze).
• Li Vî ome å crotchet (al Basse-Ohå).
• Li Pere Crotchet (Ebli)
• Li Grand-pere avou s' crotchet (Felu)
• Hinri Crotchet (so Smwès), Hinri Cotchet (Noerfontinne), Ricotchet (Hôte-Seure).
• Djihan Crotchet (so Smwès, a Limerlé).
• Mareye Crotchet (Li Bork, Vierton).

Hårdêye difoûtrinne

Ene novele ki toûne åtoû do Pépé Crotchet