Charles-Nicolas Simonon
| Skepiaedje | 5 di may 1774, Lidje |
|---|---|
| Moirt | 20 di djanvî 1847, Lidje |
| Nåcionålité | Bedje (1830-1847), Lidjwès (1774-1795), Rweyåme di France (1795-1830) |
| Activités | scrijheu, mwaisse pondeu |
Charles-Nicolas Simonon (e walon, pus coûtmint, Tchåle Simonon u Tchåle-Colas Simonon) a skepyî e 1774, et mori e 1847.
Di s' mestî, i s' a todi dit rintî. Il a viké tote si veye a Vå Bnoete, ki c' esteut, adon, tos tchamps.
Vicåreye
[candjî | candjî l’ côde wiki]C' est l' seu grand scrijheu e walon k' a cnoxhou les redjimes lidjwès, francès, holandès pu bedje.
Ouves
[candjî | candjî l’ côde wiki]I va enonder ene môde ezès belès letes e walon, li cene di s' rissovni romanticmint del patreye, et do vî tins. On voet bén çoula divins li long arimé "Li Côpareye", k' il î cåze d' ene viye clotche del catedråle Sint Lambiet. Li powinme a stî publiyî dins ene ramexhnêye: Poésies en patois de Liège (1845).
Il a eto scrît des pîces di teyåte: Li spér (1823), Li mårticot (nén tote fwaite), eyet Conte les duwels (1835).
Tchåle Simonon a ossu scrît des tchansons d' circonstances, come pol rivnowe da John Cockerill a Serè e 1834.
Come troveu d' ortografeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins l' adrovaedje di s' live "Powezeyes e patwès d' Lidje", i dene tot on sistinme oridjinå po scrire li "patwès d' Lidje". Et mostrer sacwants mwaisses ponts del croejhete walone. C' est l' prumî k' a yeu l' idêye di scrire li son yod todi del minme manire (lu, avou on sene ortografike especiå).
Shuvance di ses ouves
[candjî | candjî l’ côde wiki]Avou "Li Côpareye", i va enonder on clintcha passeyisse dins les Belès Letes e walon.
Dins si arimé "Li langue nåcionåle", il a prins pôzicion siconte li foirci uzaedje di l' olandès come lingaedje nåcionå des Bas Payis. Ci scrijhaedje la pout esse riwaitî come li prumî tecse walon di sociolinwince.
Eto, Tchåle-Colas Simonon a stî onk des scrijheus lidjwès, avou Henry Forir eyet Charles Duvivier, k' a fwait soude li mouvmint linwistike walon del fén do 19inme sieke.
Hårdêyes divintrinnes
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Li langue nåcionåle (powinme)
- boket di "Li Côpareye"
Hårdêyes difoûtrinnes
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Pådje da Simonon so l' Aberteke
- Deus powinmes sol djåspinreye "Li walon d' emon nozôtes" avou ratournaedje del "langue nåcionåle" e francès
- Esplikêyes des deus dierins hagnons del "langue nåcionåle" ezès scoles do Noû Lovén
Li Wiccionaire si rsieve di sacwantès fråzes da Charles-Nicolas Simonon po-z enimådjî des mots k' i gn a.
