Tchampnwès (lingaedje)

Èn årtike di Wikipedia.
(Redjiblé di Tchampnwès)

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "tchampnwès", alez s' vey sol Wiccionaire

Li tchampnwès (champaignat e tchampnwès), eto tchampnwès-årdinwès[1], c' est on mancî lingaedje d' oyi k' esteut cåzé coramint el France, dins l' Tchampagne eyet e Walonreye, mins k' est cåzu on moirt lingaedje, å djoû d' ouy.

Code e Wiccionaire: roa-cha

Istwere do lingaedje[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li lingaedje shonne dedja egzister e 11inme sieke, la k' a gn a on scrijheu lomé Rachi. Mins li pus cnoxhou des prumîs scrijheus e tchampnwès, c' est Chrestien du Troyes (12inme sieke).[2]

Sitindowe do tchampnwès[candjî | candjî l’ côde wiki]

Mape del Bijhe do dominne tchampnwès

Frontire bijhrece[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li frontire bijhrece do tchampnwès a stî studieye aprume pa Charles Bruneau ey eplaideye e-n on live "La limite des dialectes wallon, champenois et lorrain en Ardenne" parexhou e 1913.

Viyaedjes del Walonreye k' on-z î cåzéve tchampnwès[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li pus gros des viyaedjes del Walonreye k' on-z î cåzéve tchampnwès est metou so Smwès : Bôhan, Vresse , Mambe, Suni, Badjimont et Pusmadje, tertos metous asteure sol rebanêye comene di Vresse, el Province di Nameur. Portant, disk' e 1960 (a-z aveuri), les troes viyaedjes di Suni, Pusmadje et Badjimont estént sol Province do Lussimbork (did la li limero diyalectolodjike "N63", avou N come "Neufchâteau" po Badjimont).

Portant, di l' ôte costé del Bote di Djivet gn a eto Cou-des-Sårts, sol comene di Couvén. Ci n' est ki d' lanawaire k' on s' a abaiti di çoula (avou l' rexhowe do Motî tchampnwès d' Cou-des-Sårts).

El France[candjî | candjî l’ côde wiki]

Dins l' payis d' Tchårluveye-Måjhire, di Sdan, di Rénse, et d' Trwès.

Ricnoxhance[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li politike linwistike pol tchampnwès :

  • El France, li lingaedje n' a nou statut.

Scrijhaedjes[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li gazete e walon "Li Rantoele" a-st eplaidî 2 tecses di prôze nén racontrece da Roger Nicolas sicrîts e tchampnwès avou l' accint d' Suni.

Li rvuwe "Terre d'Herbeumont et d'Orchymont" eplaide des tecses da Maurice Avril, ki sont do tchampnwès (dizo l' tite :"patwès").

El France, n a li rvuwe "Lou Champaignat".

Motîs[candjî | candjî l’ côde wiki]

Ricwereus, scrijheus et soces[candjî | candjî l’ côde wiki]

Diccionairîs[candjî | candjî l’ côde wiki]

Scrijheus[candjî | candjî l’ côde wiki]

Soces[candjî | candjî l’ côde wiki]

  • Soce "Lou Champaignat".
  • "Société des Écrivains Ardennais"

Linwince[candjî | candjî l’ côde wiki]

Motlî[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sacwants mots tipikes :

Loukîz a : Wikt:Categoreye:Mots tchampnwès

Croejhete[candjî | candjî l’ côde wiki]

  • nén definixhant årtike omrin : lou
  • prezintoes d' apårtinance singulîs : l' omrin et l' femrin sont ma, ta, sa... Loukîz a Macu, après Suni, todi.
  • Gn a pont d' suddjonctif, a pårt po les viebe "awè" et "esse"

Fonolodjeye[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les durès cossounes å coron do mot divnut voltî doûces; les doûcès cossounes ni s' edurixhèt nén, come e walon.

ene cabe (latén capra)

Passaedje di sacwants /a/ => /oː/ âdje => ôdje (ådje).

Les "û" ki vnès d' ene rîlêye francès walon UI => Û divnèt "oû" : loûre (lure), coure (cure).

Hårdêye difoûtrinne[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sourdants[candjî | candjî l’ côde wiki]

  1. champunois-ardunnais, Dominique Richard, Lou Champaignat l° 35, sins date (diviè 2012), p. 16.
  2. Claude Hagège, response a ene kesse da Dominique Richard, Lou Champaignat, come cial ådzeu.