Sapinsté

Ene sapinsté, c' est ene sôre di spot, mins ki rprind les swè-dijhant paroles d' ene sakî, todi tot les rmetant dins on cotoû ki fwait rire, ou pinser.

Dins sacwants cas, ça a stî, podbon, ene pinsêye di cisse djin la.

Lomaedje

Li lomaedje e walon («sapinsté»), c' est on noûmot edvinté pa Roger Viroux, a pårti del djonteure "sapinse (a)".

Roger Pinon, divins "Wallonnes", atåvele k' on les lomaxhe come dins des ôtes lingaedjes "wellerisses".

Loyén inte li mwaisse dijheu et l' dijhaedje

Li loyén inte li citaedje des paroles et l' no do djheu des paroles, c' est sovint "dit-st i". Ci n' est nén po çoula ki les sapinstés, c' est des rimes a disti.

Gn a eto des ôtes loyéns :

• "fwait"

Çou k' est houte est houte, fwait l' curé d' Burninveye. (rilevé pa R. Pinon)

• sapinse (did la li no "sapinsté")

Tolminme, cwè c' est d' nozôtes, sapinse li Flamind ki waitive touwer on pourcea. (A. Neufort).

• come dijheut

Did la, li tite do live da Pierre Faulx "Come dijheut m' grand-pere".

• etind-t on dire sovint

L' ome roye et l' Bon Diu disroye, etind-t on dire sovint.

• li spot dit

On vî spot dit, nel rovyîz nén

K' i våt mî èn oujhea e s' mwin

Ki deus sol håye. (Hubert Désamoré, Monsieu Lucyin, Lidje, 1903)

• dit-st i

La l' neu, dit-st i l' soyeu !

I fåt bén k' on reye, dit-st i l' ci k' stronnéve si bele-mere didins ene coine.

Li rireye dins les sapinstés

Pa côps, li deujhinme boket n' est la ki po refoircî l' prumî. Gn a la nole rireye.

Vla l' neu, dit-st i l' soyeu !

Tot bastixhant a cmincî di ci adjinçna la, on mete come deujhinme boket on djheu ki n' såreut fé çou k' I dit, mot po mot :

C' est a vey, dit-st i l' aveule !"

La çou k' c' est d' bén cåzer, dit-st i l' mouwea !

Pacô, c' est dire deus côps parey; c' est ene fene rireye, po s' fote d' onk ki n' kinoxhe nén les deus sinonimes.

Come direut Chôze, on cayô, c' est ene pire ey ene pire, c' est on cayô.

Come dit li spot, pus cût, pus boût.

Egzimpes d' eployaedje

Çou k' l' amour fwait fé, sapinse li feme ki rabressive si vea

Eployaedje : cwand onk fwait ene sibarante sacwè pa amour.

Li dimegne, dji fwait todi l' bagaedje avou m' feme, sapinse li Leyon, et del samwinne, il fijheut tot seu.

Eployaedje : cwand ene sakî si vante di esse mwaisse e s' måjhone ou d' fé çou ki lyi plait.

Tchaeconk si gosse, dijheut ele li troye ki magnive des strons.

Eployaedje : cwand on trouve k' ene sakî magne åk k' on trouve mwais.

Atacans, sapinse li yeutnant e s' coûtchant al tere.

Eployaedje : cwand ene sakî enonde les ôtes, mins n' fwait rén lu-minme.

Les sapinstés dins les ôtes lingaedjes

E hôt latén, gn a cwate sapinstés dins l' live ''Fecunda ratis" ("On plin batea"), sicrît a Lidje el fén do 11inme sieke d' on lomé Egbiet.

E-n inglès, c' est l' persounaedje di Sam Weller (dins on roman da Charles Dickens) ki rexhe a tot côp des spots et des citåcions, k' a dné l' no «welerisse»

E neyerlandès, les sapinstés (apologisch spreekwoord) rishonnèt foirt ås walones, aprume les cenes ramexhnêyes, foirdjeyes ou ratournêyes pa Rodjî Viroux:

"Een ei is een ei", zei de boer en hij greep naar het dikste (Èn oû, c' est èn oû, dijheut i l' cinsî, mins il apicive li pus gros.)

"Veel geschreeuw en weinig wol", zei de boer en hij schoor zijn varken (Bråmint do rûtiaedje et waire di linne, sapinse å cinsî ki raezéve si pourcea.

Hårdêyes difoûtrinne

• Sapinsté da Rodjî Viroux