Noveles des walons Scrijheus d' après l' Banbwès

Èn årtike di Wikipedia.
Prumî limero del rivuwe

Les Noveles des Walons Scrijheus d' après l' Banbwès (Novèles dès Walons Scrîjeûs d'après l' BanBwès), c' est ene gazete e walon k' a parexhou di 1982 a 2005 (l° 67-68), et ki rexheut tos les troes moes.

Mwaisses sicrijheus[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li mwaisse-eplaideu, å cmince, c' esteut Maurice Chapelle, pu ci fourit Georges Michel. Mins, po dire li veur, disk' e 2005, li gazete esteut bråmint fwaite pa Rodjî Viroux.

Contnou[candjî | candjî l’ côde wiki]

Dins li rvuwe "Noveles", gn a des scrijhaedjes classikes del soce des Walons Scrijheus d' après l' Ban-Bwès. C' est bråmint des arimés. Mins c' est eto li prumire rivuwe k' eplaida toplin di prôze nén racontrece :

  • Li prezintaedje d' on scrijheu e walon.
  • Des plantches di biyolodjeye so les biesses et so les plantes, fwaites å cmince pa Maurice Chapelle, pu après pa Stéphanie Viroux.
  • Des ratournaedjes e walon des vîs papîs (procès d' macrales, di moudreus, evnd.). Metans l' Afwaire Calbalasse.
  • Des lçons d' walon dinêyes e walon, fwaites pa Rodjî Viroux.

Gn a eto dins les "Noveles" :

Politike d' eplaidaedje[candjî | candjî l’ côde wiki]

Politicmint, les Noveles eplaidént sovint des tecses ki rclamént l' unité del Beldjike. Eto, il estént purade camaerådes avou les Flaminds, min sovint disconte des Francès.

Lingaedje et ortografeye[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les Noveles des Walons Scrijheus d' après l' Ban-Bwès sont scrîtes pår e walon.

Gn aveut eto des rclames e walon.

Sacwants scrijheus e walon prezintés dins les Noveles[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sacwants foyous d' biyolodjeye prezintés dins les Noveles[candjî | candjî l’ côde wiki]

plantes[candjî | candjî l’ côde wiki]

biesses[candjî | candjî l’ côde wiki]

Ricetes[candjî | candjî l’ côde wiki]

Linwe-ehåhaedje[candjî | candjî l’ côde wiki]

Ortografeye[candjî | candjî l’ côde wiki]

I va ahiver ene sôre di scrijhaedje Feller bén da sinne.

Pol son K, i wåde li scrijha qu po les mots sourcants do latén, mins prind li scrijha k po les mots d' etimolodjeye tîxhone u greke, ey eo po replaecî li lete c cwand ele si prononce K:

koma, èsklamâcion, aksint

Po les longs O, i scrît au pol franc long O (sovint rfondou avou l' betchfessî å) et ô pol rastrindou long O (sovint rfondou avou l' betchfessî ô).

Croejhete[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li croejhete des bokets est raspepieye pa Rodjî Viroux, pår po:

Wice k' ele va don insi Maria / Avou s' paraplu et s' tchapea? / Alez, comint n' advinez nén / Vozôtes tertos k' est si maléns?[1]
Mi, dit-st i l' kénket sol djivå, / Dj' a loumé bén des ptits colåds; / Des etirès tåvlêyes d' efants
Todi bén gaiys et wespiyants[2]
Mins, forcoridjanmint a môde des lingaedjes tîxhons, eto po les addjectifs calkés do francès. Ces addjectifs la dimorèt normåldimint dirî l' sustantif.[3]
Dji m' devowe po ç' cåze la et pol cene di nosse walone langue.[4]

Noûmots[candjî | candjî l’ côde wiki]

Onk des prumîs aparexhaedje mot "neyerlandès" dins on tecse e walon

Li rvuwe des "Noveles" a dné l' ocåzion a Rodjî Viroux di fé cnoxhe sacwants noûmots k' il aveut foirdjî u eployî pol prumî côp e scrît walon.

Sacwants did zels vont dmorer bén vicants ey esse riprins e rfondou walon.

Sourdants[candjî | candjî l’ côde wiki]

  1. Maria Dumont, l°3 (1982), p. 2.
  2. Maria Dumont, l°3 (1982), p. 3.
  3. Lucien Léonard, Ene saye di croejhete di nosse patwès p. (a-z aveuri)
  4. Robert Mathieu, l° 2 (1982) p. 2.