Betchfessî ae

Èn årtike di Wikipedia.

Li betchfessî ae, c' est on betchfessî scrijha eployî e rfondou walon po rprezinter les voyales ki s' prononçnut /è/ eyet /a/, et pacô /â/, cwand l' prumî son vént do payis d' Lidje, li deujhinme do payis d' Nameur et del Basse Årdene[1], et l' troejhinme do payis d' Tchålerwè (seulmint pol cawete -aedje).

On scrît ae:

Èn nén maxhî li betchfessî AE avou l' betchfessî EA.

Mots k' ont des prononçaedjes avou "a" et "è" et nén rfondous avou l' betchfessî AE[candjî | candjî l’ côde wiki]

  • Mots k' ont on prononçaedje "è" après Vervî, mins "a" dins l' restant del Walonreye : assez, cwate, wadjî, canon (Vervî: èssez, cwète, wèdjî; Ôvîfa: kènon)
  • Mots k' ont on prononçaedje "è" après Biertris, mins "a" dins l' restant del Walonreye : panî, tchapea, il a (Bietris pènî, tchèpê, il è)
  • Mots k' ont on prononçaedje "a" après Tchâlerwè, mins "è" dins l' restant del Walonreye : bresse, tchet, cawete di codjowaedje -rè do futeur singulî "i tchantrè" (Coûtchant walon bras, tchat, i tchantra)
  • Cåzu tos les cas del cawete -asse : macasse, aiwiasse, blankinasse, boirgnasse, payasse, marasse.
  • Wene (Fr. Wanne)

Sifwaits mots ki li rfondaedje est co so balance[candjî | candjî l’ côde wiki]

Istwere do betchfessî AE[candjî | candjî l’ côde wiki]

Kiminçmint do prononçaedje "è"[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li prononçaedje "è" dins l' payis d' Lidje, c' est ene piceure tipike do walon k' a ataké la ddja bén lonmint.[2]

Atåvlaedje do betchfessî[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li betchfessî fourit atåvlé di Lorint Hendschel, aprume dizo scrijha "ä" (1993-1995). Ci n' est ki po disfafloter k' on rcandja avou ae. C' est ci scrijha la k' est accepté dins l' djivêye UCW do Raploû d' Tchålerwè so li rfondaedje (1996).

Sicrijhas AE dins des ôtes lingaedjes[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li scrijha AE si rescontere dins des lingaedjes vijhéns do walon, dandjreus po rascrovi on dobe prononçaedje a & è :

Hårdêyes difoûtrinnes[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sourdants et pî-notes[candjî | candjî l’ côde wiki]

  1. apus k’ a Bastogne minme, la k’ i prononçnut li cawete -aedje come a Lidje (viyèdje).
  2. Loukîz sol live da Remacle sol datåcion des mots walons di dvant 1600.