Definixhant årtike
(Redjiblé di Definixhants årtikes)
On definixhant årtike[1], c' est èn årtike ki mostere bén li sudjet (on no u ôte tchoi) k' i prezinte. I l' definit, dabôrd.
- "li tchén" u "el tchén"
- "li vatche" u "el vatche"
- les omes
- les comeres
Årvier di l' årtike nén definixhant, li definixhant årtike, e rfondou walon come so 85 åcint des accints do walon, ni mostere nén li djinre do no (omrin u femrin).
Les definixhants årtikes si polèt spotchî :
- C' est l' tchén les cåzes !
- C' est l' vatche k' a bizé.
- T' es biesse di bouter po ls ôtes
Li mot defini n' est nén on sustantif[candjî | candjî l’ côde wiki]
adviebes[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Mete les, onk d' on costé, et l' ôte di l' ôte.
- Dji t' è direu bén l' pareye.
nos d' djins[candjî | candjî l’ côde wiki]
- C' est l' Nataleye k' a stî sbarêye
- Dj' avans yeu les Molitor al shijhe.
troke di mots[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Dji rvôreu bén les canadas rtchåfés come dj' a yeu ayir.
Definixhants årtikes dins les accints do walon[candjî | candjî l’ côde wiki]
Dins les accints do walon, les definixhants årtikes singulîs sont :
- li, come e rfondou dins li stroet payis d' Lidje, li Hesbaye, li payis d' Nameur et Dinant.
- lu après Vervî et so cåzu tote l' Årdene, mins foû k' pol omrin dins l' Basse Årdene.
- el dins cåzu tot l' Coûtchant walon, mins eto sol Hôte Seure (mins djusse po l' omrin).
- lë dins l' Roman Payis (après Åve et Djodogne) et eto après Bietris et Bouyon (mins djusse po l' omrin).
- il dins sacwantès coines do Coûtchant walon (et kécfeye eto sol Hesbaye).
Dins l' Basse Årdene, l' årtike femrin est la (nén spotchåve) :
- C' est la vatche, la stûve, la coumére.
Les definixhants årtikes pluriyals sont "les" totavå.
Les definixhants årtikes si polnut etrocler ås dvancetes po fé des rastrindous årtikes.
Racsegnes et mapes[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Mape ALW 2. 1. (la)
- L. Remacle Sintake del Gléjhe t. I, pp 107-108.
Hårdêyes difoûtrinnes[candjî | candjî l’ côde wiki]
Dins l' grosse croejhete da Henschel (e francès)
Dins l' pitite croejhete (e walon)
Sourdants & pî-notes[candjî | candjî l’ côde wiki]
- ↑ Noûmot atåvlé di Roger Viroux tot criticant l' alomåcion francesse article défini : c' est nén l' årtike k' est defini : c' est l' sustantif ki shût, et c' est pår l' årtike k' el definixh. Dabôrd, c' est on definixhant årtike.