Aller au contenu

Motî del Hesbaye

Èn årtike di Wikipedia.
(Redjiblé di E. Dethier)

Li "Motî del Hesbaye" sieve di sourdant pol Wiccionaire

Coviete do motî

Li motî del Hesbaye (Dictionnaire wallon de Liège et de Hesbaye), c' est on motî do walon k' a stî eplaidî pa Eugène Dethier e 1994.

Li pårteye walon-francès est rprinjhe sol limero [E213] dins l' djivêye des motîs do walon.

Li franwal est rahoukî sol limero [FE213], aprume po l' boutaedje e Wiccionaire.

I cmince pa ene pårteye francès-walon (p. 21-169).

Li motî walon-francès lu-minme va del pådje 173 al pådje 473.

Li motî a stî fwait avou des temons di

Sacwants ponts tecnikes do motî francès-walon

[candjî | candjî l’ côde wiki]
di(s)tourner, di(s)plokter

Les fråzes da Dehier sont des fråzes rilevêyes di lu, et nén des redjårbaedjes di des fråzes d' on motî eplaidî dvant, come gn a bråmint a cmincî do Motî da Forir eviè l' Motî da Haust, pu l' Motî d' Bastogne et l' Motî da Stasse.

Les fråzes da Dethier mostrèt kécfeye des uzaedjes ki n'estént nén clairs, et vnèt bén a pont po les ovreus so l' esplicant motî.

Metans : si houwer : dins les fråzes k' avént stî dnêyes foû do motî del Hesbaye, ""si houwer" est todi avou li dvancete "di".

Houwez vs des målès cpagneyes. (Haust, riprin pa Stasse); Dji m' howe di lu cwand djel voe. (Haust).

Dethier dene ene fråze ki mostere l' uzaedje do viebe sins dvancete :

Atincion, cwand l' afwaire toûnrè må, i s' houwrè.

I saye sovint d' fé des raprotchmints avou des mots d' l' almand, k' il a-st aprins estant prijhnî tins del guere di 1940-1945. Il a eto èn aidant e l' Almagne, Amian Werner di Grevenbroich.

Pacô, po des mots nén foirt vîs, si idêye est kécfeye sûteye, come po crissôte.

Sacwants ponts tecnikes do franwal

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Il a bén waiti ki les mots et ratourneures do francès soeyénxhe do djoû d' ouy. I s' a fwait aidî pa des Francès po çoula : les copes Helaers di Nouvion-le-Comte et Kerstenne di Toulon.

Corwaitaedje do Motî del Hesbaye

[candjî | candjî l’ côde wiki]

L' adrovaedje di 13 pådje esplike li manire k' Eugène Dethier a bouté, tot rcwerant des "vraiys" respondeus. Eto, c' est on motî k' apoite télcô des mots nén rilevés pa Haust, come hertchinne.

Mins, dins l' Gn a eto bråmint des sacwè ki n' sievnut nén l' ovraedje ni li scrijheu, et k' ont stî rilevés pa Marcel Slangen dins on corwaitaedje publiyî dins Djåzans walon.

Li live esteut vindou pa li scrijheu.

Li stok a dvou esse ratchté påzès boukinisses.