Djezus d' Nazarete
Djezus d' Nazarete, c' est on persounaedje k' åreut viké podbon el Palestene.
Si skepiaedje sieve di prumire anêye å calindrî grigoryin, eployî pa toplin des payis sol Daegne.
Les crustins l' lomnut «Djezus-Cri» ou «li Crisse». Cwand on djåze du lu come efant, on dit cobén: l' «Efant Djezus», u (po djåzer ås efants) li «Ptit Djezus».
Etimolodjeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li no d' Djezus est on ptit no ebreu, ישוע (yeshoua, çou ki vout dire li schapaedje). Li mot crisse k' î est aclapé dins Djezus-Cri, i vént do grek Χριστός (xhristos, li ci k' a stî ondou).
Creyances so Djezus dins li rlidjon crustinne
[candjî | candjî l’ côde wiki]Po les crustins (k' ont shuvou li rlidjon k' il aveut-st enondé), c' est l' Messî (u Messeye) ratindou dins l' rilidjon djwive.
Dispu l' acceptance do mistere del Trinité diviè 400, c' est Diu l' Fi, li fi da Diu l' Pere, divnou èn ome på shofla do Sint-Esprit dins l' vinte di l' Aviedje. Eto, on mete padecô ene grande lete ås pronos kel riprezintèt. On l' lome eto «Bon Diu».
Djezus åreut cmincî a pretchî e 30 et åreut morou e 33, crucifyî pås Romins. Mins il åreut raviké li 3inme djoû, et monter å cir 40 djoûs pus tård.
Les prumîs shuveus da Djezus, k' on lome les apoisses, u les dicipes, end aveut doze. Inte di zels sint Pire ki va divnou leu moenneu, Djuda, kel va trayi, sint Djhan l' evandjilî, et les troes ôtes evandjilîs, sint Matî, sint Luk et sint Mår. Ossu : Sint Djåke li grand ki s' tombe åreut stî rtrovêye a Sint-Djåke-el-Galice.
Li skepiaedje da Djezus-Cri (a Betleyem) est fiesti a Noyé. Å Rwès, on fiestixh li vizite di troes rwès, ki l' årént vnou vey påpåd. Li Tchandleuse rimimbere si prezintaedje å timpe, a 40 djoûs.
Si moirt (a Djeruzalem) est rmimbrêye tins del Peneuse Samwinne. Si ravicaedje est fiesti a Påke et si montaedje å cir, a l' Acinsion).
Si veye est racontêye dins les Evandjîles. Si vnowe å monde esteut djouwêye p des vraiys persounaedjes dins les djowes do Noyé, ki les dierins, ça a stî e Vervî al fén do 19inme sieke. Si moirt et s' ravicaedje sont djouwés dins les djowes del passion, ki s' fwaiynut so e 2004.
Creyances so Djezus dins les rlidjons muzulmane et djwives
[candjî | candjî l’ côde wiki]Po les muzulmans (kel lomèt Sidna Aysa), c' est onk des mwaisses profetes k' on vnou divant Mawoumet, avou Abråm et David.
Les muzulmans n' creyèt nén ki Djezus a morou so ene croes, mins bén k' il a monté å Cir.
Po les djwifs, c' est on simpe pretcheu k' a critiké les grands mwaisses di leu rlidjon, et k' a stî ramassé et crucifyî pås Romins.
Vraiys dataedjes del vicåreye da Djezus-Cri
[candjî | candjî l’ côde wiki]Tot corwaitant les dnêyes istorikes, on pinse ki Djezus-Cri a skepyî e 6 divant Dj.C (c' est ene miete drole a dire), et a morou e 30 ap. Dj.C.
Sipårdaedje des pretchmints da Djezus-Cri
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins on live so les grands persounaedjes k' ont l' pus candjî l' vicåreye di tos les djoûs des cis k' ont vnou après zels (Michel Hart, The 100, a ranking of the most influential persons in history) eplaidî e 1978, Djezus-Cri est metou troejhinme (dirî Mawoumet eyet Isaac Newton).
Portant, les djins k' ont yeu ene sacwè d' candjeye dins leus veye a cåze di lu, end a kécfeye dipus ki po les deus ôtes. Mins i fåt vey ki li rlidjon crustinne n' a nén stî askepieye pa Djezus-Cri tot seu, mins eto pa Sint På.
Si Djezus-Cri a pretchî so l' boune codujhance des djins, c' est sint På k' a bråmint adjinçné li teyolodjeye crustinne, po k' les idêyes da Djezus-Cri divnexhe ene rilidjon. Al moirt da Djezus-Cri, ses shuveus n' estént k' ene pitite seke djwive. C' est les scrijhaedjes da Sint På, et ses pretchmints foû del Palestene, el Sireye, e l' Azeye mineure, pu el Grece k' ont fwait cnoxhe long et lådje les atuzes diswalpêyes pa Djezus.
Djezus djåzéve l' arameyin et l' ebreu. Sint På eployive purade li grek, on lingaedje ricnoxhou adon come fwait po djåzer di filozofeye et di rlidjon.
