Sårt (toponimeye)
On sårt (on djheut eto on rou), c' est on distrîxhaedje d' on bwès u d' ene trîxhe po fé des tchamps. Et, dabôrd, des viyaedjes po des djins î dmorer.
Mwaissès piceures
[candjî | candjî l’ côde wiki]On rtrouve les mots "sårt" (rifondou "-såt" cwand il est en aplacaedje tîxhon), si femrin "såte" (pus råle) et leus parints (sårtea, sårti) eshonne avou l' mot "rou" dins ene peclêye di nos d' plaeces del Walonreye. Eto dins des nos d' famile.
Les distrîxhaedjes k' ont dné ces nos d' plaece la s' ont bråmint fwait e l' Urope coûtchantrece a pårti do XIIIinme sieke. Li tecnike a continouwé disk' eviè 1940 dins çou k' on loméve li sårtaedje (espwataedje des virêyes les deus ans ki shuvèt les manêyes). Mins adon, les bwès dmorént bwès.
Les Walons k' ont distrîxhné el Wisconsene si lomént des setleus.
Etimolodjeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]"Sårt" est l' mot latén. Li mot tîxhon est "rou". E-n aplacaedje tîxhon, "sårt" a stî rfondou "-såt".[1]
Istwere do distrîxhaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Cwand les erûlès teres ont divnou trop råles po nouri les djins, aprume a cmincî do 13inme sieke, il a bén falou rwangnî des teres so les bwès.
Po distrîxhî, gn aveut cobén on martchî d' fwait inte on moustî et on signeur. L' abeye ahessive li signeur del mwin d' ouve des moennes. Li signeur dinéve li tere, mins dveut payî l' eglijhe ki, come di djusse, serè å mitan do viyaedje.
Viyaedjes et hamteas
[candjî | candjî l’ côde wiki]rou
[candjî | candjî l’ côde wiki]sårt
[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Li Sårt-el-Fagne
- Cou-des-Sårts
- El-Sårt-Dames-Avlenes
- Li Sårt-a-Statche
- Li Sårt-Biernåd
- Li Sårt-Sint-Lorint
- Sårt-Custene
- Sårt-dilé-Spå
- Sårt-el-Bouxhire
-såt
[candjî | candjî l’ côde wiki]Hamteas
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Achinne: Li Rou (Fr. Liroux)
- Cirou: Moreassåt
- Hamipré: Li Sårt-dilé-l'-Tchestea
- Fleuru: Mårténrou
- Viyé-so-Smwès: Mårténsåt (Mortinsâ)
- Tchåmont: Djintissåt (Djintëssaut, Fr. Gentissart)
- Tchonveye: li Sårt-dilé-Tchonveye
Nos d' plaece avou «sårt»
[candjî | candjî l’ côde wiki]
tot seu
[candjî | candjî l’ côde wiki]avou on no d' djin
[candjî | candjî l’ côde wiki]Aplacaedje ordinaire
[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Transene: Li sårt Djîle (la-minme: lu / ou saurt Djî)
- Nafraiteure: Sårt Linåd
- Pitit-Tier: e Sårt Henåd (la-minme: o sârt hènâr).
Aplacaedje tîxhon
[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Rotchô: Rimeysåt (Rmissaut)
- Li Ban-Bwès: Stierlinsåt (Stièrlinsaut)
- Viyé-so-Smwès: Mårténsåt (Mortinsâ)
avou èn ôte diterminant
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Brå-dlé-Libråmont: Waransåt
- Floravile: Blanc Sårt
- Wagnlêye: les Crabussåts
Nos d' plaece avou «rou»
[candjî | candjî l’ côde wiki]tot seu
[candjî | candjî l’ côde wiki]avou on no d' djin
[candjî | candjî l’ côde wiki]Aplacaedje latén
[candjî | candjî l’ côde wiki]Aplacaedje tîxhon
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Moumåle: Honrou
Avou èn ôte diterminant
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Djedene: Å ptit rou (au ptit ro)
come diterminant
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Masbork: Tier do Rou
Nos d' plaece avou «såte»
[candjî | candjî l’ côde wiki]Nos d' plaece avou «sårtea»
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Wahå: å Sårtea (au Saurtê)
- Nåwinne: Li Sårtea (Li Saurtê, F. Sartai)
- Bayamont: li Gon des Sårteas (lë Gon des saurtês)
Nos d' plaece avou «sårti»
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Landliye: Å Sårti (Sârti)
Alére
[candjî | candjî l’ côde wiki]Martine Willems Le vocabulaire du défrichement dans la toponymie wallonne. Bibliothèque de la Faculté de Philosophie et Lettres de l'Université de Liège - Fascicule CCLXVI, 1997, 2 volumes (421 p. / 285 p.).
Foû del Walonreye
[candjî | candjî l’ côde wiki]- e France: viyaedjes k' on lome "Les Essarts"
- el Flande: viyaedjes k' on lome "Rhode" (Sint-Genesius-Rhode, Li Rou-Sint-Djniesse)
- e l' Almagne: viyaedjes ki s' lomnut "Rötchen" come Reutxhene.
Sourdant
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ Si l’ mot di dvant a ene voyale å coron, gn årè on scrijha -ss- (Crabussåt). Mins nén après ene voyale naziåle (Marinsåt).