Son ë

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « ë », loukîz cial.

Li son ë u son œ u son e̊, c' est ene voyale ki respond å E francès oyåve, metans dins «le cheval», mins bén aspoyeymint, come on l' prononcéve e scole e l' Walonreye, dins les prumirès anêyes, e 20inme sieke..

Li son ë est bråmint pus aspoyî ki li chwa (come dins l' inglès «doctor»).

Egzimpes eredjistrés

• Heu (Hu): mês a Heu, on dit «Heu» ^{aschoûtez lu}
• kè diss ? djë n' kèdiss ni djë piche tout dreût ^{aschoûtez lu}
• kë ^{aschoûtez lu}

e rfondou walon

Ci son la n' est nén rprins come prononçaedje zero-cnoxheu. Mins on l' pout prononcî coinreçmint:

• tot lijhant "u"
  • ene miete pattavå: Notru-dame, aprume, prumî (Notreu-Dame, apreume, preumî)
  • pus et tos les ôtes U après li Smwès ey e Roman Payis)
• tot lijhant "i" (tos les "i" e payis d' Djodogne: spiter => spëter
• tot lijhant "eu"
  • dins kékes ôtes mots: da minne (da meune après Lidje ey e l' Hesbaye, Heu a Hu, Haneu a Hanu, leune)
  • après Nameur et l' Eter-Sambe-et-Mouze, dins kékes mots (leu, cafeu) et dins les cawetes di codjowaedjes -eu, -eus, -eut (prononcêyes «eû» (/øː/ après Lidje et e prononçaedje zero-cnoxheu)

e walon scrît e Feller

E prumî sistinme Feller, ci son la est scrît «eu». C' est ci scrijha la k' est rprins dins l' Feller di l' ALW.

E sistinme Feller-Soverdeas, il est scrît «ë». Ci scrijha ë la est rprins divins C65.

E sistinme Feller-Gaziaux, il est riscrît «e̊».

A on metou moumint (1941), Jean Haust li scrijha «ĕ» tot eplaidant des scrîts do Roman Payis. Metans dins li pîce da Louis Henrard: «Li bidete da Colas».

Dins des Feller ricandjîs (Paul Moureau, Cayés Walons 1937, Henri Lepage dins «Coutcouloudjoû», Laurent Dabe po les mots d' après li Smwès), il est wårdé simplumint «e». Mins gn a des rujhes å coron des mots di maxhî avou li halcrosse E.

Hårdêyes difoûtrinnes

Modêyes del fåve do vî vî tins «Li bijhe et l' solea» do pol Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la avou toplin des sons ë:

• a Bietris ey après Bouyon
  • Bietris (cåzeuse di Tchonveye)
  • Bouyon (cåzeu d' Pouphan)
• e Roman Payis levantrece
  • Bôvetchén (cåzeu d' Tourene)
  • Perwez (cåzeu d' Perwé-dlé-Djodogne)
  • Perwez2 (cåzeu d' Torebay)
  • Gré-Dwecea (cåzeu d' Nete)