Divuzlaedje des cossounes å coron

Li dvuzlaedje des cossounes å coron u adeurixhmint d' ene cossoune å coron ou divuzlaedje d' ene cossoune di fén d' mot, c' est l' prononçaedje d' ene doûce (vuzlêye) cossoune sicrîte al fén d' on mot a cåze del parintêye (d di «gade» / «gadot») come li deure (divuzlêye) cossoune adjermalêye (t: /gat/).

Egzimpes

Prononçaedje D å coron come T

Tos les D et T do dierin pî si prononçnut /t/:

ene gade / ene late / ene pate / on cåde / ene påte / ene ponte di Paris / dji va rponde li meur

Prononçaedje DJ å coron come TCH

Tos les DJ et TCH do dierin pî si prononçnut /ʧ/:

ene cadje / on saetch / on viyaedje / ene vatche / ene mantche / cwand çk' on mindje ? / ene plantche k' on rcandje / ene rodje rotche / on pådje k' est trop lådje / i låtche les aiwes sol pont ds Åtches.

Prononçaedje Z å coron come S

Tos les Z, C et SS do dierin pî si prononçnut /s/:

ene laide plaece / des kesses et des messes / dji tuze / on n' oyeut ni huze ni muze / il a yeu ene buze / djel poûsse et i mousse foû

Prononçaedje JH å coron come XH

Tos les JH et XH do dierin pî si prononçnut /ç/ (ixh-låte) e prononçaedje zero-cnoxheu et so ene grosse pårteye do walon do Levant; /ʃ/ so Nameur, Tchålerwè et l' Basse Årdene):

ene tchimijhe / ene shijhe / li bijhe / rowe des Trîxhes / di l' angoxhe / del bôjhe / gn aveut nén ene barbôjhe e cir

Prononçaedje B å coron come P

Tos les B et P do dierin pî si prononçnut /p/

on cåbe / li Påpe/ on cep ås rnåds / il est on pô fwebe / ene grosse hepe

Prononçaedje GU å coron come K

Tos les GU et K do dierin pî si prononçnut /k/

ene ponte k' est trop longue / netyîz vos ongue / vosse mononke / do sonk / ene bague di lård / dji bague po Nameur / i lyi a metou l' bague å doet / i djouwéve bak å Standård

Istwere di l' adeurixhmint des cossounes å coron

Les cossounes å coron s' adeurixhnut dispu li tot cminçmint do lingaedje walon, come on l' pout vey el sicrîta.

• del chaut oile (del tchôde ôle) (1220).

Pu, divant l' sistinme Feller :

• nos´ paufe gate (nosse pôve gade)

Les doûcès cossounes do francès s' adeurixhnut eto voltî e francès del Walonreye.

• mon vilâch, les Belches, les Rouches (les Rouges = les rodjès tchmijhes do Standård di Lidje)

Adeurixhmint des cossounes å coron et coines del Walonreye

So li Smwès walone e 20inme sieke, les djins n' adeurixhént nén les cossounes å coron des mots.

Egzimpes :

• Notule et mape Charles Bruneau l° 50 ("åbe").
• Notule et mape 1674 ("viyaedje") : prononçaedje avou DJ (et nén TCH) al Pitite Louwate, a Hodrémont, a Nafraiteure, a Orcîmont, ås Tchairires, al Foret, a Yåle, a Rotchô (viyadj); et a Mouzaive, Frôhan, Pouphan, Dôhan (viadj).
• Notule 310 ("gade") : prononçaedje gad (et nén gat, come pattavå el Walonreye) : Hodrémont, Nafraiteure, Orcîmont, Tchairire, Mouzaive, Frôhan, Yåle, Rotchô et Cugnon.

Målijhaedje des raprindisses

Les cis (cenes) k' ont-st aprins l' walon bråmint avou des lijhaedjes e sistinme Feller après aveur aprins l' francès prononcèt les vuzlêyès cossounes å coron come ele si scrijhnut (pår les fels waloneus, scrijheus e walon, tchanteus e walon) :

passans a tåve : /tɔːv/ (prononçaedje a môde francesse, estô di /tɔːf/, prononçaedje walon li pus lådje oyou)

Zande : /zãd/ (prononçaedje a môde francesse, estô di /zãt/, prononçaedje walon li pus lådje oyou)

setimbe : /sɛtɛ̃b/ (prononçaedje a môde francesse, estô di /sɛtɛ̃p/, prononçaedje walon li pus lådje oyou)

Hårdêye divintrinne

Ortografeye des sons respondant a ene divuzlêye cossounes å coron des mots

Hårdêye difoûtrinne

• L' adeurixhmint des cossounes do walon (e francès, dins l' grosse croejhete da Hendschel)