Fumwè

(wa) Fumwè (fr) Fumay
(Blason di Fumwè)
Canton dins el arondixhmint
Lingaedje oficir	Francès
Lingaedje coinrece	Walon - Walon Nonnrece
No dès dimorants	Fumacyins
Sipotaedjes	Les Gades, les Miams.
Mwaire	Mathieu Sonnet (dispoy 2020)
Eplaeçmint	- Canton di Rivin - Arondixhmint di Rocroyî - Dipårtumint des Årdenes - Grand Est - France
Sitindêye	37,56 km²
Peuplåcion	3 151 dimorants (2021)
Dinsité	84 dimorants/km²

Fumwè (Fr. Fumay), c' est ene veye del Walonreye di France.

No di des plaeces di Fumwè

Hamteas

• El Bati

Ôtès plaeces

• A vey avou des tchamps, des prés et des sårts:
  • Al Pîçale (Piècèle, pitite pîce di tchamp, pitit boket)
  • el Trî Guidård
• A vey avou des åbes et des bwès :
  • Ås Bôlons (aus Boulons)
  • El Bwès Catwer (l' bwas Catwâr)
• A vey avou des ôtès plantes et des biesses :
  • li Trô des Soris.
• A vey avou des aiwes :
  • A Mouze
  • li ri d' Alîsse
• A vey avou les tienes et les vås :
  • El Bele Montagne
  • A Bele Vuwe; li pî-sinte del Bele Vuwe
  • A l' Iviesmont (a l' iversmont)
• A vey avou des rotches :
  • al Falijhe (al Falîye)
  • li Rotche di l' ouve (di Lûf, di l' ûve)
  • li Trô Nankete; å vî Trô Nankete; li Trô des Soris.
• A vey avou des dmorances et l' ovraedje des djins.
  • å Tchestion (a Chestion)
  • al Cinse
  • Broûlé Måjhea (Mwêja brûlé)
• A vey avou l' vijhnaedje
  • Divant Rvin
• A vey avou l' istwere
  • å Tonkin
• Ôtès sacwès et målåjhminces
  • Ås Manijhes (aus Manîches) inte Fumwè et Aibe.
  • Les Ôrins.

Djeyografeye

Plan

Veye metowe so Mouze

Industreyes

• schaytires

Rilidjon et doûcès creyances

• Åbe ås clås : gn aveut on vî stok di tiyoû al tchapele Sint-Rok sol Bati. Les båsheles ki s' vlént maryî î plantént on clå, eyet l' båjhî. Il esteut griblé d' clås. Cwand li stok fourit pouri, les dmandeuses di galant rabressît on clå d' l' ouxh. On ndè cåze dins èn arimé da Ghislaine Gaussin :

E preparant l' trousso, on cåzéve do galant,

Et l' cene k' end aveut pont, schoûtéve e s' dimandant

Si c' n' esteut nén l' moumint di cori a l' tchapele,

Rabressî l' clå so l' ouxh ou broûler ene tchandele,

Po trover dins l' anêye, on valet å bråve cour

Et k' åreut tot çki fåt po basti l' vraiy bouneur...

• Les tchapeles Sint-Rok, Sinte-Båbe, et Notru-Dame des Divermonts.

Tuzance walone

Sicrijheus e walon

• Jean-François Brackman : si mame provneut d' Fumwè; si a-t i sayî di scrire avou l' accint d' Fumwè.
• Ghislaine Caussin : î a lontins dmoré.
• René et Claire Limbourg (eplaidîs dins les Cayés walons 42 (1), 1979)

Accint do walon

Accint walon d' Fumwè :

• sons on, o, å => wè bwè (bon), dèsbwètchî (disbåtchî), cwède (code).
• oyon AN/ON dizo disfondowe "on" : Djon (Djihan), ostont (ostant).
• sorwalondes avou W dirî M & P et divant AI & IN : mwésse (mwaisse); mwéjo (måjhon); fwére, i fwét, il è fwét, i fwéreut (fé; i fwait, il a fwait, i freut); jamwés (djamåy); Fumwè (Fumay).
• riwaitants di l' indicatif prezintrece avou l' cawete -at, come e l' Årdene nonnrece : i choûtat, i fjat (i schoûtèt, i fjhèt).
• atôtchîs di l' indicatif prezintrece avou l' cawete -ouz : Avouz ? (avoz ?)
• betchfessî én dizo cogne "è" : bè, nè (bén, nén).
• Y di beloyance (todi come e l' Årdene nonnrece) : yåk, yène (åk, ene)
• sorwalondes del rîlêye AN/IN : tint ki (tant ki).

Diccionairaedje

Sacwants motlîs

• Motlî des schaytons d' Fumwè ramexhné pa Jean-François Brackman a cmincî des dnêyes des Limbourg (papîscrît).
• mots d' Fumwè spepyî dins l' Bruneau todi pa J.F. Brackman, et radjoutés al båze di dnêyes "Rasgoutaedje".
• René & Claire Limbourg, Termes ardoisiers, Cayés walons 42 (1), 1979, p. 21-23.

Hårdêye difoûtrinne

Bates di dvize et tecses e walon d' Fumwè