Motî francès-walon

On franwal, c' est on motî francès-walon.

Les franwals coinreces sont sovint eplaidîs tot seus (Nameur, Nivele, Lidje da Haust, Lidje da Lempereur-Morayns). Des ôtes côps, c' est l' deujhinme pårteye d' on motî walon-francès (Hesbaye, Lidje da Stasse).

Gn a co pont d' gros motî francès-rifondou walon.

Rujhes po l' amontaedje d' on franwal

Bråmint des diccionairîs ont yeu l' idêye di fé on franwal a pårti des foyoûs d' on walfran. Mins sacwants n' l' ont måy sepou tcheryî (J. Wisimus, L. Léonard, M. Francard). Ca c' est pår èn ôte ovraedje, li diccionairaedje francès-walon. Plamour ki, cwand on a tot metou eshonne les foyoûs årvier do walfran, gn è dmeure toplin des "trôs". Ki, po n' nén fé måparexhe l' ovraedje, i fåt rimpli avou des noûmots. Spepieuzmint, les diyalectolodjisses ni plèt mete la ki les calcaedjes do francès k' il oyèt mon les "temoens". Çou ki dene, pa des côps, des biesses ratournaedjes, come end a mwints dins l' franwal da Haust. Ou fé do tradujhaedje mot po mot des ratourneures do walfran, come e franwal di Nivele.

Li seule k' a passé houte di ces eguegnes la, c' est l' Chantal Denis, dins l' Franwal di Nameur, k' a sayî å pus sovint di fé des perifråzes, po totès sôres di sitouwåcions d' eployaedje do mot. Mins on n' les sait trover tertotes.

Sacwants franwals

Rifondou walon

Franwalicot (brouyon d' motlî), FR1, (letes A a D, Laurent Hendschel, diviè 1995, eplaidî vaici)
Franwal B (brouyon d' motlî), FR2 (lete B, Lucien Mahin, 1997), aberwetåve cial)
Motî Yoran Embanner walon, FR13 (2009)
Franwal des Wiccionaires, FR12 (ataké e 2009, porshû disk' å djoû d' ouy)

Totès coines

Walo +, FG1 (1992)
Diccionaire djenerå do walon da Johan Viroux (Dicsionaîre jènèrâl do walon, pårteye francès-walon, FG2 (2022)

Payis d' Lidje

Franwal Gauthier, FE3 (1879)
Franwal da Haust, FE1 (1948)
Franwal da Lempereur et Morayns, FE168 (1973)
Franwal di Måmdiy (Dewier), FE21 (sins date, diviè 1985)
Franwal del Hesbaye, FE213 (1994)
Franwal da Stasse, FE170 (2004)

Payis d' Nameur

Franwal di Nameur, FC99 (2001)
Franwal do Condroz namurwès, FC60 (2009)

Payis d' Tchålerwè

Franwal di Nivele, FO4 (1962)
Franwal da Bastin, FO101 (1968)
Franwal di Cerfontinne, FO2 (2000)
Franwal d' Ite, FO105 (2021)

Basse Årdene

Franwal di Bietris, FS110 (1991)

Rahoucaedje

Esplikêyes

I sont rahoukîs cial dins l' Wikipedia walon, et copurade dins l' Wiccionaire, shuvant on sistinme di letes :

"F" po cmincî, po tertos
"G" "E", "C", "O" ou "S" (Djenerå, Ess, Cinte, Ouwess u Sud) tot shuvant l' sistinme do DTW; "R" po les franwals e rfondou walon.
on limero k' est l' minme ki l' ci do motî walon-francès do minme diccionairî (Jean Haust, Chantal Denis), u do minme payis (Cerfontinne), s' i gn a onk.

Egzimpes

E1 = Motî da Haust; FE1 = Franwal da Haust
O2 = Motî d' Cerfontinne; FO2 = Franwal di Cerfontinne
C99 = Motî da Denis; FC99 = Franwal da Denis
R13 = Motî Yoran Embanner walon; FR13 = Franwal Embanner

Hårdêye difoûtrinne