Aller au contenu

Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' pattavå

Èn årtike di Wikipedia.
(Redjiblé di Djåzant atlasse)

Atlas sonore des langues régionales de France

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Atlasse des lingaedjes di France », loukîz cial.

Li Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' pattavå[1] — sovint pus courtinnmint, li Djåzant Atlasse, ucobén: li Dvizant Atlasse —, ki s' no e francès, c' est Atlas sonore des langues régionales de France, c' est ene waibe la k' on a metou dipus d' cint céncwante ponts del France et des payis totåtoû (inte di zels li Beldjike, Walonreye et Flande).

Prezintaedje a Lîle (2019)

Po tchaeke pont, on pout ôre et lére li fåve d' Ezope, «li bijhe et l' solea

Li waibe a stî amontêye pa Philippe Boula de Mareüil a pårti di respondas mon des temoens diyalectolodjikes, mins eto mon des rcåzeus.

Li pordjet esteut ecwårlé på Cinte Nåcionå francès po les Rcweraedjes sincieus (CNRS).

Les dnêyes sont dizo libe licince al såme nén comerciåle (Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License).

Succès do pordjet

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li waibe a yeu dipus d' 400.000 viziteus dispu l' esté 2017 disk' å moes d' avri 2018.[2]

E moes d' may 2019, end aveut yeu 600.000.[3]

Prezintaedje del mape del Beldjike pa Flipe Boula

Les ponts walons sont purades metous sol mape del Walonreye.[4] End a eto sol mape del France, sacwants el Walonreye[5] et onk el Walonreye di France, a Vireu-Molén (ki pout esse metou avou l' walon do Mitan): li walon n' est nén bén assuré, avou puzieurs passaedjes e francès.

Pol walon do Levant, on a:

Saye d' eredjistrumint do prumî pont namurwès

Pol walon do Mitan, gn a:

  • Nameur: bea rcweraedje di mots simpes po ratourner "renoncer" (leyî tchaire les bresses) u "prétendre" (voleur awè råjhon); notez li disfondowe rifrancijheye vwèyajeû dandjreus a cåze di l' arivêye do mot avou l' mestî d' comis-voyaedjeu e 20inme sieke.
  • Bovegne: cåzeu né-natif, k' a raprins l' walon al sicole di Nameur.
  • Åssôrt: waloneu foirt fén cnoxheu
  • payis d' Inguezêye:
    • temoen arotiné ås scrijhaedjes e walon, et scrijheu lu-minme (ki provént d' Tavî
    • temoen waloneu, min nén scrijheu, ki provént d' Anret (prononçant les I foirt racourtis, /í/)
  • Roman Payis
  • payis d' Djodogne: franc scrijheu e walon.
    • Bôvetchén: waloneu et politikî
    • Tourene: teyåtreu
    • Perwé: deus onglets 1. sicrijheu e walon; 2. pu cåzeu né-natif, mins k' a cwité l' viyaedje a s' mariaedje
  • Tîne-el-Hesbaye (eplaecî a Hanu): cåzeu né-natif, k' a cmincî a scrire sins scolaedje difoûtrin.
  • Nametche: sicrijheu foirt sipepieus.
  • Meu
  • Les Înes (Djiblou): teyåtreu
  • Djimepe-so-Sambe
  • Djeve
  • Aschates Nonne-Mitan

Walon do Coûtchant

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Tant k' å walon do Coûtchant, on î a polou eredjistrer:

Li Basse Årdene a bén stî rasgotêye:

  • Comene di Libin
  • Comene di Sint-Houbert
    • Li Bork: modêye espontanêye d' on cåzeu né-natif, nén scolé ås walon
    • Årveye: modêye literaire, d' ene cope di djin arotinés ås scrijhaedjes e walon.
    • Veskeveye: waloneu d' 50 ans
  • Tchonveye (Bietris): modêye espontanêye ene cåzeuse nêye-native, nén scolêye.
  • Måtche: walon-cåzant istoryin do payis
  • Djedene: djouweu d' teyåte et istoryin do payis
  • Maissin (Palijhoû): cåzeu né-natif, 55 ans, mins ki n' djåze pus waire.
  • Ambli (Nassogne): scolresse di scoles di walon.
  • Bive: djåzeuse nêye-native
  • Warmich (Li Tchestea): sicrijheu et bouteu pol walon
  • Nuviè (Libråmont): cåzeu né-natif, 60 ans, mins ki n' djåze pus waire.
  • Almå (Welin): cåzeu né-natif, 75 ans, mins sins loyén avou les soces di waloneus.

Rifondants walons eyet rfondou

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sacwants tecses ont stî atuzlés dins on rfondant walon u pår e rfondou.

Des ôtes tecses atuzlés dins des walons coinreces, mins la k' gn aveut deus djins sol minme comene, ont stî ortografyîs e rfondou dizo l' deujhinme onglet «rifondou walon».

  • deujhinme pårticipacion di Djmepe-so-Sambe
  • deujhinme pårticipacion di Perwez

Gn a 5 ponts picårds, onk el Walonreye, a Doû, sicrît et foirt bén dit pa Roland Thibeau.

Lussimbordjwès d' Walonreye

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Gn a on pont po Bhô, eredjistré e moes d' måss 2019. Mins drola, li lussimbordjwès nén ricnoxhou come té pa ses cåzeus, ki deynut cåzer plate. Gn a set ôtes so Rûland et Sint-Vi.[6]

Adon, gn a cwate ponts dins l' Payis d' Årlon.

Lingaedjes coinreces di Flande

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Gn a ene dijhinne di ponts d' limbordjwès, ene ôte dijhinne pol wess-flamind et ostant pol tîxhwès braibançon.[7]

N a-st on ratournaedje e gåmès d' Vierton a stî eredjistré pa Jean-Luc Geoffroy.

Adonpwis, onk d' Etåle et onk di Marbuhan.

Uzaedje dilérece

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Po les mots ki rivnèt del minme façon dins l' fåve, on pout adon dressî des mapes atlassikes mot pa mot, come dins les atlasses linwistikes classikes. Avou ça ki on-z ôt l' mot prononcî cwand on clitche sol pont.

Hårdêyes difoûtrinnes

[candjî | candjî l’ côde wiki]
  1. Å cmince, cwand gn aveut k' el France et les payis vijhéns, c' esteut «Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la»
  2. Philippe Boula de Mareüil, Atlas sonore: de la genèse du projet à sa perception, raploû d' Pwetî so les mancîs lingaedjes, 6 & 7 d' avri 2018.
  3. Philippe Boula de Mareüil, Li Rantoele 90, esté 2019.
  4. https://atlas.limsi.fr/?tab=be
  5. I s' polèt radjouter tot clitchant so l' caze Be+CH+Je tot ådzo del waitroûlêye
  6. å 13 d' awousse 2024.
  7. å 13 d' awousse 2024.